Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: "Η Φόνισσα"

[Παρωνύμιος]

Τίτλος: Η Φόνισσα
Συγγραφέας: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Πρώτη δημοσίευση: περιοδικό "Παναθήναια" — Ιαν. έως Ιούν. 1903
Αυτή η έκδοση: Λέσχη του Βιβλίου — 1 Δεκ. 2014
Επιμέλεια κειμένου, εισαγωγικό κείμενο για το έργο: Παρωνύμιος
Μορφοποίηση, εξώφυλλο: Φαροφύλακας
Αριθμός σελίδων: 141 (pdf)

κατέβασέ το δωρεάν εδώ

...Έβλεπε την θύραν του φραγμένου κήπου, το πηγάδι, την στέρναν, το μάγγανον. Ήκουσεν ευκρινώς να εξέρχεται από την στέρναν μία βαθεία, πολύ βαθεία, αλλόκοτος βοή. Εταράσσετο το νερόν της στέρνας, με παφλασμόν τρικυμίας, εφώναζε, και σχεδόν ωμίλει ως άνθρωπος. Αυτή διέκρινεν εναργώς την λέξιν την οποίαν επρόφερε το λαλούν εκείνο νερόν: «Φόνισσα!… Φόνισσα!…»​

Η Φόνισσα είναι ένα εκτεταμένο διήγημα (νουβέλα) του Σκιαθίτη συγγραφέα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Πρόκειται για το δεύτερο συγγραφικό του έργο και θεωρείται ένα από τα κορυφαία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Γραμμένο στη δική του, ιδιότυπη καθαρεύουσα, αποτελείται συνολικά από δεκαεπτά κεφάλαια. Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Παναθήναια» σε συνέχειες, από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1903, έχοντας τον υπότιτλο «κοινωνικόν μυθιστόρημα». Ο συγγραφέας δεν το είδε τυπωμένο σε βιβλίο όσο ζούσε.

Κεντρικό πρόσωπο του έργου είναι η "θεια Χαδούλα, η κοινώς καλουμένη Γιαννού η Φράγκισσα", η Φραγκογιαννού, μία ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία έζησε μια βασανισμένη ζωή ως κορίτσι, ως σύζυγος, ως μητέρα και ως γιαγιά, μαθημένη πάντα να υπηρετεί δίχως αντιρρήσεις τους ανθρώπους του περιβάλλοντός της. Η πείρα τής δίδαξε ότι η ζωή για μια γυναίκα είναι γεμάτη βάσανα και η θεωρία της ήταν ότι η γέννηση ενός κοριτσιού δεν φέρνει παρά δυστυχία, όχι μόνο στο ίδιο το παιδί, αλλά και στην οικογένειά του, ιδίως αν είναι φτωχή.

Για τους περισσότερους η Φόνισσα θεωρείται το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη. Έργο της προχωρημένης πια ωριμότητάς του, περικλείει μέσα του τα πιο γόνιμα στοιχεία της πένας του. Τόσο ο μύθος, όσο και η σύλληψη, η μορφή και περιεχόμενό του, συνθέτουν ένα από τα πιο σημαντικά κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ένα έργο τέχνης. Σε αυτό ο συγγραφέας ανασκάπτει τα βάθη της δικής του ψυχής, το οικογενειακό του περιβάλλον, το κοινωνικό του νησιού του, τη δυστυχία και τη φτώχια των ανθρώπων του λαού. Η ενότητα του έργου παραμένει αδιάσπαστη, παρά τις συχνές αναδρομές, και η σύνθεση του είναι αριστοτεχνική. Η αφήγηση γοργή, δυναμική, συναρπαστική, συγκλονιστική. Το έγκλημα και το πάθος της Φραγκογιαννούς αναδύεται βουβό και σκοτεινό μέσα από την εσωτερική φωνή μιας αμείλικτης Ερινύας που την καταδιώκει, απόδειξη της εξαίρετης τεχνικής του Παπαδιαμάντη που φτάνει πια στην έξαρσή της. Σαν ένα τραγικό πρόσωπο αρχαιοελληνικού δράματος, η θεια Χαδούλα αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει τις φονικές πράξεις της, όμως αυτές εξανθρωπίζονται μέσα από το δικό της ανθρωπιστικό ιδεώδες. Το δράμα λύεται κάπου ανάμεσα στο θεϊκό και στο ανθρώπινο, ή, όπως δηλώνει ο πεισματικά αμερόληπτος αφηγητής του, "μεταξύ της θείας και της ανθρωπίνης δικαιοσύνης".

 

[Στράτης]

«Η φόνισσα». Δεν ξέρω πόσες φορές το διάβασα, απ' τις ελάχιστες περιπτώσεις που συμπάθησα λίγο τα καθαρευουσιάνικα.
(δεν πρέπει να το πω αλλά άντε. Κούκλος ο Παρωνύμιος).

 

[Βου Παπ]

Έυγε Παρωνύμιε, καταπληκτική παρουσίαση! Θα το διαβάσω όσο το δυνατόν νωρίτερα! ;)

 

[Αστραιος]

Πραγματικά υπέροχο...
Μου προκάλεσε τόσο δυνατά συναισθήματα, αποστροφή και συμπάθεια για τη Χαδούλα, θαυμασμό αλλά και δυσαρέσκεια για τη θρησκοληψία της εποχής...
Το τέλος με κάλυψε απόλυτα και μπορώ να πω ότι προσωπικά το χάρηκα...
Το κατατάσσω άνετα στα καλύτερα διηγήματα που έχω διαβάσει...
(Ένα μεγάλο ευχαριστώ στα μέλη της λέσχης τα οποία επιμελήθηκαν το e-book καθώς το τελευταίο κεφάλαιο το διάβασα από το κινητό στους διαδρόμους του ΚΑΤ)

 

[Φαροφύλακας]

(Ένα μεγάλο ευχαριστώ στα μέλη της λέσχης τα οποία επιμελήθηκαν το e-book καθώς το τελευταίο κεφάλαιο το διάβασα από το κινητό στους διαδρόμους του ΚΑΤ)

Δίνει ικανοποίηση να βλέπεις πως ο κόπος πιάνει τόπο.

 

[Παρωνύμιος]

Περαστικά Αστραίε!

 

[Μονταλμπάν]

Τον Παπαδιαμάντη τον θεωρώ μια πολυ συμπαθητική προσωπικότητα.ομως για τη φονισσα πιστεύω πως ειναι ένα απλοϊκό και σίγουρα υπερεκτιμημένο διήγημα.χρονια τωρα δεν μπορώ να καταλάβω πως θεωρείτε ένα αριστούργημα,όταν αμέτρητα αλλα ελληνικά διηγήματα ειναι σαφέστατα ανώτερα και δεν έχουν την φήμη του.

 

[Φαροφύλακας]

φίλε Μονταλμπάν, το ότι δεν μπορείς εσύ να εκτιμήσεις κάτι, δεν σημαίνει πως αυτό είναι υπερεκτιμημένο.

 

[Μονταλμπάν]

Φυσικα,προσωπική μου άποψη ειναι και σέβομαι όλες της υπόλοιπες.η διαφορετική άποψη-κριτική ομως δεν ειναι θεμιτή?πιστευω πως εκει ειναι η ομορφιά της κάθε τέχνης,όπως και της λογοτεχνίας.αντικειμενικα αριστούργημα-υποκειμενικά μέτριο.και τα δυο σωστά μου ακούγονται.

 

[Φτωχόπαιδο]

Πολύ ωραία παρουσίαση από τον Παρωνύμιο, μπορεί την σήμερον ημέρα η "Φόνισσα" να μη γνωρίζει τη δόξα του παρελθόντος, εξακολουθεί όμως να ασκεί μια μοναδική νησιώτικη-καθαρευουσιάνικη γοητεία!

 

[Μπίλος]

Η φόνισσα είναι ένα καταπληκτικό βιβλίο!Παρά την καθαρεύουσα του κειμένου διαβάζεται εύκολα.
Ένα μυθιστόρημα που αξίζει να διαβαστεί!

 

[Ζενίτ]

Παπαδιαμάντης στα Αγγλικά

Θα ήθελα την βοήθεια σας!
Θέλω να δωρίσω βιβλίο του Παπαδιαμάντη σε φίλη αλλά στα αγγλικά μιας και δεν μιλάει ελληνικά! Έψαξα και βρήκα την "φόνισσα" σε αυτές τις δυο μεταφράσεις
The Murderess: A Social Tale μετάφραση
και The Murderess (New York Review Books Classics).
Γνωρίζει κάποιος ποια από τις δυο μεταφράσεις αποδίδει καλύτερα το έργο? Κατανοώ ότι μάλλον είναι πολύ δύσκολο αυτό που ζητάω αλλά πιστεύω είμαι στο κατάλληλο μέρος για να ρωτήσω

Επείσης βρήκα και αυτό "Fey folk" το οποίο δεν έχω ιδέα ποιό έργο του Παπαδιαμάντη είναι. Αλλά σκέφτομαι μήπως πάρω και αυτό μιας και θα επισκεφτεί τη Σκιάθο φέτος το καλοκαίρι και ίσως έχει ενδιαφέρον να διαβάσει και κάτι ακόμα σχετικό με το νησί.

 

[Μάρω]

Αγαπητέ/ή Ζενίτ,

θα σου πρότεινα με κλειστά μάτια να προτιμήσεις το 1ο στη μετάφραση της Λίεντιν Σέραρντ. Η συγκεκριμένη ανήκει στην αφρόκρεμα των ενασχολούμενων με το παπαδιαμαντικό έργο.

Παραθέτω κομμάτι συνέντευξης για τη συγκεκριμένη έκδοση.

Δίγλωσση, μεγαλωμένη στην Ελλάδα ως τα πρώτα χρόνια της εφηβείας της και κάτοικος Ελλάδας από το 1990, η Λίεντιν Σέραρντ, η κόρη του Φίλιπ Σέραρντ από τον πρώτο του γάμο με Ελληνίδα, δεν αρνείται ότι η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι δύσκολη, και αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο μεταφραστής: «Δύσκολη όχι μόνο στην καθαρεύουσα, αλλά και στη δημοτική της, αν επιμείνεις όμως, γρήγορα συνηθίζεις».

Όλη η παρουσίαση, που αν έχεις χρόνο αξίζει να τη διαβάσεις, εδώ.

 

[Μάρω]

Επίσης βρήκα και αυτό "Fey folk" το οποίο δεν έχω ιδέα ποιό έργο του Παπαδιαμάντη είναι. Αλλά σκέφτομαι μήπως πάρω και αυτό μιας και θα επισκεφτεί τη Σκιάθο φέτος το καλοκαίρι και ίσως έχει ενδιαφέρον να διαβάσει και κάτι ακόμα σχετικό με το νησί.

Επειδή η ερώτησή σου εξακολουθούσε να με απασχολεί από χθες, έκανα μια μικρή έρευνα τα αποτελέσματα της οποίας είναι τα εξής,

1. Οι εκδόσεις Αιώρα διαθέτουν μια αξιόλογη σειρά με χαρακτηριστικά έργα Νεοελλήνων πεζογράφων (Παπαδιαμάντης, Καβάφης, Βιζυηνός, Λασκαράτος) μεταφρασμένα σε άλλες γλώσσες.

2. Αν κατάλαβα καλά από την παρουσίαση του βιβλίου σε γνωστή εφημερίδα, πρόκειται για το έργο Οι αλαφροΪσκιωτοι. Όσο για τον Ντέιβιντ Κόνολι, ανήκει κι αυτός στην αφρόκρεμα που ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση.

Ελπίζω να σε βοήθησα!

 

[Ζενίτ]

Σ'ευχαριστώ πάρα πολύ για την απάντηση σου! Με βοήθησες πολύ!)
Παρήγγειλα ήδη το "Murderess" για την φίλη και είμαι και ο ίδιος περίεργος να δω πως έχει μεταφερθεί στην αγγλική γλώσσα το ύφος του αγαπημένου συγγραφέα!

 

[Μάρω]

Χαίρομαι που σε βοήθησα να επιλέξεις! Να είσαι καλά.

 

[Σαώρη]

Ο Παπαδιαμάντης -στα περισσότερα μυθιστορήματά/νουβέλες/διηγήματά του- κάνει μία ιδιαίτερη ανάλυση του τοπίου, "στολίζοντας" τα χαρακτηριστικά του (τοπίου) με αρκετά επίθετα που του προσδίδουν κάτι το μαγευτικό. Μάλλον οι επιρροές που δέχθηκε ως κάτοικος επαρχιακής πόλης (της Σκιάθου) τον εφοδίασαν με μπόλικη αγάπη προς τη φύση.

Η Φόνισσα εμπεριέχει πολλές περιγραφές του φυσικού τοπίου. Βέβαια αυτό που πρέπει να προσέξει κανείς είναι το βασικό πρόσωπο. Δεν ξέρεις αν πρέπει να αντιπαθήσεις ή να λυπηθείς την Φραγκογιαννού. Από την μία δεν διστάζει να δολοφονήσει τα μικρά κορίτσια, από την άλλη όμως η συμπεριφορά της κάνει εμφανή την καταπίεση που δέχθηκε ως γυναίκα της τότε κοινωνίας. Έστω και έμμεσα ή άθελά του, ο Παπαδιαμάντης κάνει εμφανή τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής που θέλει τη γυναίκα στο σπίτι με κύρια απασχόληση τη φροντίδα του σπιτιού δίχως ιδιαίτερες ελευθερίες και βούληση. Στο τέλος, ο πνιγμός επιφέρει τον θάνατό της ως "θεία δίκη" για τα όσα έπραξε. Ίσως πάλι και να ήταν ανακούφιση για την ίδια. Ίσως ήταν και λύτρωση, έπειτα απ' ό,τι είχε περάσει σαν παιδί, αλλά και σαν ενήλικη.
Τα ρόδινα ακρογιάλια και η γυφτοπούλα είναι εξίσου όμορφα αναγνώσματα που θα τα πρότεινα σε κάποιον που θέλει να διαβάσει Παπαδιαμάντη. Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο βιβλιαράκι με διηγήματα του συγγραφέα που νομίζω πώς θα ήταν ιδανικό για δώρο σε εφήβους που αγαπούν το διάβασμα, καθώς το θεωρώ διδακτικό. Το «Γουτού Γουπατού και άλλα νησιώτικα διηγήματα»* είναι ένα βιβλιαράκι 100 σελίδων μόλις και σχετικά φθηνό.

*Το βιβλιαράκι από τις εκδόσεις «Νησίδες» περιέχει και βιογραφικά στοιχεία του Παπαδιαμάντη από τον Παύλο Νιρβάνα (κυρίως). Καθώς και την ιστορία για τη φωτογραφία που οι περισσότεροι έχετε δει και είναι από τις λίγες -αν όχι η μόνη- που απεικονίζουν τον συγγραφέα.

 

[Καλικάντζαρος]

Το εχει προσφορα αυτη την εβδομαδα στη ''Πρωτοπορια'' (σκληρο εξωφυλλο) 2.90euro!

 

[Μακρυγιάννης]

κάνει μία ιδιαίτερη ανάλυση του τοπίου,

δώρο σε εφήβους που αγαπούν το διάβασμα,

.[/SIZE]

Πολύ ωραία τα λες. Εγώ απλά θέλω να προσθέσω τη γνώμη μου στην ωραία σου ανάρτηση:
Ο Παπαδιαμάντης δίδει συχνά στα τοπία τη μεταφυσική διάσταση που τους έχει δώσει η λαϊκή παράδοση. Νεράιδες, φαντάσματα (κρούσματα), άγιες μορφές, ανεξήγητα φώτα κλπ. εμφανίζονται και δίδουν άλλη διάσταση σε κάθε τόπο.
Όσον αφορά τις υπόλοιπες περιγραφές τοπίων: ο Παπαδιαμάντης ζούσε από τις μεταφράσεις ξένων συγγραφέων που έκανε. Φυσικό είναι να έχει επηρεαστεί από αυτούς τους συγγραφείς στις περιγραφές των τοπίων. Δες εδώ
Στην εποχή μου, κλασσικό δώρο στους εφήβους ήταν ένα βιβλίο του Παπαδιαμάντη. Σήμερα ίσως να τους δυσκολεύει η γλώσσα, αν και ο γιος μου δεν δυσκολεύτηκε πολύ. Αντιθέτως, του άρεσε τόσο πολύ, που για μένα ήταν έκπληξη. Διάβασε στη Β΄ Λυκείου μερικά μικρά διηγήματα: Το μοιρολόγι της φώκιας, Ο αλιβάνιστος, Το καμίνι και ξετρελάθηκε, ενώ μέχρι τότε με κορόιδευε που διάβαζα Παπαδιαμάντη.
Συμφωνώ μαζί σου για όλα τα διηγήματα που αναφέρεις και κυρίως για τη γυφτοπούλα. Θαυμάσιο συγγραφικό τόλμημα.

 

[Σαώρη]

Πολύ ωραία τα λες. Εγώ απλά θέλω να προσθέσω τη γνώμη μου στην ωραία σου ανάρτηση:
Ο Παπαδιαμάντης δίδει συχνά στα τοπία τη μεταφυσική διάσταση που τους έχει δώσει η λαϊκή παράδοση. Νεράιδες, φαντάσματα (κρούσματα), άγιες μορφές, ανεξήγητα φώτα κλπ. εμφανίζονται και δίδουν άλλη διάσταση σε κάθε τόπο.
Όσον αφορά τις υπόλοιπες περιγραφές τοπίων: ο Παπαδιαμάντης ζούσε από τις μεταφράσεις ξένων συγγραφέων που έκανε. Φυσικό είναι να έχει επηρεαστεί από αυτούς τους συγγραφείς στις περιγραφές των τοπίων. Δες εδώ
Στην εποχή μου, κλασσικό δώρο στους εφήβους ήταν ένα βιβλίο του Παπαδιαμάντη. Σήμερα ίσως να τους δυσκολεύει η γλώσσα, αν και ο γιος μου δεν δυσκολεύτηκε πολύ.

Αντιθέτως, του άρεσε τόσο πολύ, που για μένα ήταν έκπληξη. Διάβασε στη Β΄ Λυκείου μερικά μικρά διηγήματα: Το μοιρολόγι της φώκιας, Ο αλιβάνιστος, Το καμίνι και ξετρελάθηκε, ενώ μέχρι τότε με κορόιδευε που διάβαζα Παπαδιαμάντη.
Συμφωνώ μαζί σου για όλα τα διηγήματα που αναφέρεις και κυρίως για τη γυφτοπούλα. Θαυμάσιο συγγραφικό τόλμημα.

Το γνωρίζω και σ' ευχαριστώ που συμπλήρωσες κάποια πράγματα σ' αυτά που είπα. ))
Έχω διαβάσει βιογραφικά σημειώματα που αφορούν τον Παπαδιαμάντη και νομίζω πως ξέρω κάμποσα για τον ίδιο. Ήταν αυτάρκης, μοναχικός, ντροπαλός και καθημερινά έπινε κρασί. Σε σημείο εθισμού ίσως.
Η αγαπημένη μου καθηγήτρια στο λύκειο μου είχε αναφέρει ότι αρνήθηκε να παραλάβει κάποιο βραβείο που του είχαν "δώσει" για το συγγραφικό έργο του, επειδή δεν θεωρούσε τον εαυτό του αντάξιο σε συνδυασμό με το αίσθημα ντροπαλότητας που τον διακατείχε. Δεν ξέρω αν ισχύει, γιατί δεν θυμάμαι να το έψαξα τότε.
Μπορεί να δυσκολεύονται τα παιδιά, όμως με λίγη προσπάθεια το έργο του γίνεται κατανοητό. Θέλει "μύηση" ας το πούμε, στην γλώσσα και τους σκιαθώτικους ιδιωματισμούς που χρησιμοποιεί. Πάλι καλά όμως στα βιβλία του λυκείου υπάρχουν διηγήματά του ή άλλα αποσπάσματα μεγαλύτερων έργων του. Ακόμα θυμάμαι την αγαπημένη Μοσχούλα της κατεύθυνσης. Κρίμα που αφαίρεσαν το μάθημα της λογοτεχνίας (στην κατεύθυνση) από τα εξεταζόμενα.
Δεν ξέρω αν το έχεις διαβάσει, αλλά ρίξε του μια ανάγνωση. Μόνο το άρθρο (σελίδα 3 της εφημερίδας) του Π. Νιρβάνα με το όνομα «Το καταχθόνιον μυστικό του Παπαδιαμάντη». Τα άλλα είναι άσχετα με τον συγγραφέα.