Γλωσσικά ολισθήματα

[Φαροφύλακας]

Έχουμε νήμα για μεταφραστικά ολισθήματα αλλά , παράξενο, έξι χρόνια τώρα*, δεν έχουμε νήμα γλωσσικά λαθάκια που συναντάμε εδώ κι εκεί. Και δεν μιλάω για τα "λαθάκια" που σηκώνουν πολλή κουβέντα αν είναι λαθάκια ή αν είναι απλά η γλώσσα που αλλάζει, αλλά για πιο ξεκάθαρα λαθάκια, τα οποία δεν θα βρουν κανέναν να τα υπερασπιστεί.

Σήμερα, λοιπόν, σε μια εκπομπή λέγαν για ένα περιστατικό όπου κάμποσοι άνθρωποι δηλητηριάστηκαν επειδή μαζέψαν και καταναλώσαν δηλητηριώδη μανιτάρια. Μόνο που η λεζάντα από κάτω έγραφε για... δηλητηριασμένα μανιτάρια.

Δηλητηριώδης είναι αυτός που έχει δηλητήριο από την φύση του.
Δηλητηριασμένος είναι αυτός στον οποίο προστέθηκε δηλητήριο.

Άρα λάθος η λεζάντα. Δηλητηριώδη ήταν τα μανιτάρια που έφαγε ο κόσμος κι όχι δηλητηριασμένα. Εάν όμως αγοράσεις από το σουπερμάρκετ εδώδιμα μανιτάρια, τα μαγειρέψεις νοστιμότατα και έπειτα προσθέσεις σε αυτά κάποιο δηλητήριο, πριν τα σερβίρεις σε κάποιο μισητό πρόσωπο, τότε οι ειδήσεις θα πρέπει να κάνουν λόγο για δηλητηριασμένα μανιτάρια.

*Από την άλλη μου αρέσει που διαπιστώνω πως για τοσον καιρό δεν είχαμε κάτι τέτοιο, γιατί αυτό δείχνει πως δεν είμαστε της λαθοθηρίας αλλά έχουμε μια πιο θετική σκοπιά για τα πράγματα.

 

[Στράτης]

Θα είμαι σύντομος γιατί πρέπει να κατεβάσω ρολά, (θέλω να πιστεύω πως είμαι και στο σωστό νήμα). Βασικά, ο λόγος που βάζω την ανάρτηση εδώ είναι λόγω νυχτερινής βιασύνης, το παρακάτω άρθρο ήταν η αφορμή για να δω και τα δικά μου λάθη, είναι αλήθεια πως κάνω πολλά κι όταν βρω χρόνο ντρέπομαι (αν και τ' αγαπώ τ' άτιμα). Τα γλωσσικά ολισθήματα είναι στο καθημερινό μενού, μπλέκω νεοελληνική άνεση με ολίγη από νεοκαθαρεύουσα και κυριλέ ευπρεπισμούς σαν δεύτερο πιάτο. Το παρακάτω άρθρο ήρθε ιντερνετικά να με αφυπνίσει, όχι τόσο στα ορθογραφικά ατυχήματα όσο στα εκφραστικά. Αμ δε.

Σημ. Είχε και παρακάτω, όμως ο χασάπης έκοψε τα καλύτερα.

 

[Στράτης]

Καλημέρα καλημέρα.
Εκτός από τα παραπάνω, και γιατί είμαι εκτός έδρας, μία ερώτηση στο μπαμ γιατί χάθηκε η μπάλα: Σωστό ή λάθος;

Θα είμαι σύντομος γιατί πρέπει να κατεβάσω ρολά, (θέλω να πιστεύω πως είμαι και στο σωστό νήμα). Βασικά, ο λόγος που βάζω την ανάρτηση εδώ είναι λόγω νυχτερινής βιασύνης, το παρακάτω άρθρο ήταν η αφορμή για να δω και τα δικά μου λάθη, είναι αλήθεια πως κάνω πολλά κι όταν βρω χρόνο ντρέπομαι (αν και τ' αγαπώ τ' άτιμα). Τα γλωσσικά ολισθήματα είναι στο καθημερινό μενού, μπλέκω νεοελληνική άνεση με ολίγη από νεοκαθαρεύουσα και κυριλέ ευπρεπισμούς σαν δεύτερο πιάτο. Το παρακάτω άρθρο ήρθε ιντερνετικά να με αφυπνίσει, όχι τόσο στα ορθογραφικά ατυχήματα όσο στα εκφραστικά. Αμ δε.

 

[Φαροφύλακας]

Δεν βλέπω λάθος στην πρότασή σου, που κοκκίνησες. Σχετικά με το άρθρο που ανέβασες, όμως, γιατί δεν διευκρινίζεις τί σε απασχολεί;

 

[Στράτης]

Καλημέρα αγαπητέ Φαροφύλακα.
Ευχαριστώ για την απάντηση, είχα χαθεί στην έκφραση.

Για το άρθρο, είδα πρώτα τα ορθογραφικά (λόγο ή λόγω / στυλό), μετά όμως είδα τις λέξεις που μπήκαν σαν στολίδια μιας άλλης εποχής: ήλεγχαν / απεφάνθη κ.λπ.
Είδα κι εμένα, πολλές φορές είμαι στα ίδια λάθη.

 

[Φαροφύλακας]

Είναι ενδιαφέρον θέμα οι αρχαϊκούρες όμως, βέβαια, δεν είναι γλωσσικά ολισθήματα, ούτε το ορθογραφικό στο λόγο

 

[Στράτης]

Εδώ δεν μπορώ να πω κάτι, έκανα λάθος το νήμα;
Αν πρέπει να βγει, συγγνώμη.

 

[Φαροφύλακας]

αμάν, βρε.. μην τα παίρνεις όλα τόσο κατάκαρδα ..

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

Όταν λέμε με τσίμπησε φίδι, ενώ ίσως θα έπρεπε να λέμε με δάγκωσε θεωρείται γλωσσικό ολίσθημα;;;:χμχμ:

 

[Πωλίνα]

Εγώ λέω με δάγκωσε κουνούπι, ενώ το σωστό είναι τσίμπησε. Μου βγαίνει αβίαστα.

 

[Μεταλλαγμένη]

Ένα πολύ συνηθισμένο λάθος, που το κάνουμε όλοι σχεδόν είναι ότι λέμε πενταήμερη και όχι πενθήμερη εκδρομή.

Επίσης, έμαθα πολύ πρόσφατα ότι το σωστό δεν είναι "έχω απηυδήσει" αλλά "εχω απαυδήσει"

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

Ένα πολύ συνηθισμένο λάθος, που το κάνουμε όλοι σχεδόν είναι ότι λέμε πενταήμερη και όχι πενθήμερη εκδρομή.

Νομίζω πως πενταήμερη στα νεοελληνικά δεν είναι λάθος...

 

[Μεταλλαγμένη]

Νικόλα, νομίζω ότι γραμματικά είναι λάθος, ασχέτως του ότι στα πλαίσια εξέλιξης της γλώσσας μπορεί να καθιερωθεί σαν σωστό επειδή όλοι το λέμε έτσι.

 

[Φαροφύλακας]

Μεταλλαγμένη, νομίζω πως δεν είναι καθόλου λάθος. Πρόκειται για εγκυρότατο, νεότερο σχηματισμό λέξης (πέντε + ημέρα > πενταήμερη, δίχως δασύτητα, φυσικά, αφού αυτή πλέον δεν υφίσταται) η οποία αντικαθιστά σταδιακά την παλιότερη λέξη πενθήμερη (ίδια σύνθετα + δασύτητα).

Όσο σωστά είναι τα: τετραήμερη, εξαήμερη κτλ. άλλο τόσο σωστή είναι και η πενταήμερη.

Δεν μπορώ να καταλάβω μέσα από ποια λογική θα πρέπει να βγάλουμε την "πενταήμερη" λάθος.

 

[Αντέρωτας]

Κι εγώ θεωρω ετυμολογικα και μορφολογικα σωστη τη "πενταήμερη".

 

[Μεταλλαγμένη]

Από ένα πρόχειρο ψάξιμο που έκανα στο διαδίκτυο βλέπω ότι οι απόψεις διίστανται επί του θέματος. Προσωπικά, έχω ακούσει φιλόλογο να λέει ότι το πενταήμερη είναι λάθος.

Αν όντως η δασύτητα δεν ισχύει Φάρε, τότε - δανειζόμενη ένα σχόλιο που διάβασα από έναν που διαφωνεί με το πενταήμερη - να αρχίσουμε να λέμε κατημερινή όχι καθημερινή. (καθ' ημέραν ---> κατά + ημέρα).

Επίσης, παρατηρώ ότι σχεδόν αποκλειστικά το πενταήμερη το έχουμε συνδέσει με την εκδρομή. Δεν έχω ακούσει να λέει κανένας "πήρα πενταήμερη άδεια". Ισως και αυτό έχει την σημασία του αν και δεν μπορώ να σκεφτώ εξήγηση αυτή την στιγμή.

Προσωπικά, δεν με απασχολεί το θέμα, κι εγώ πάντα πενταήμερη την έλεγα και την λέω.

 

[Φαροφύλακας]

Δεν αλλάζουμε τις λέξεις κατά το δοκούν ώστε να αρχίσουμε ξαφνικά να λέμε "κατημερινή". Η γλώσσα είναι αυτή που παίρνει τις αποφάσεις της, οι οποίες είναι πάνω από το φόρουμ μας αλλά καί πάνω από τους φιλολόγους.
;)

Το "καθημερινή" παρεμπιπτόντως, δεν το βλέπω να τραβά τον δρόμο της πενταήμερης πολύ απλά διότι όταν λέμε "καθημερινή" εννοούμε μια "κάθε ημέρα". Το μόνο που υπάρχει για την πενθήμερη είναι το πένθος κι αναρωτιέμαι εάν δεν υπήρξε, μέσα σε όλα, αυτή ακριβώς η πρόληψη της γλώσσας, να ξαναφτιάξει την λέξη ώστε να την κρατήσει πιο ξεκάθαρα κοντά στα συστατικά της στοιχεία.

 

[Μεταλλαγμένη]

Συμφωνώ απόλυτα ότι δεν αλλάζουμε κατά το δοκούν τις λέξεις. Αυτό, ακριβώς, πιστεύω όμως ότι έγινε με την πενταήμερη. Εχει αυθαίρετα επικρατήσει σαν σωστή στην συνείδηση των περισσότερων επειδή έτσι συνηθίζεται να την λέμε και γι' αυτό τείνει να αντικαταστήσει το πενθήμερη στην νεοελληνική γλώσσα.

Ενδιαφέρουσα και εποικοδομητική η διαφωνία μας Φάρε ))

 

[Φαροφύλακας]

Τα "λάθη" όντως καθιερώνονται με την χρήση και γίνονται τα νέα σωστά. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αλλάζουν όλες οι γλώσσες. Απλά στο θέμα της πενταήμερης πιστεύω πως δεν υφίσταται καν "λάθος" αφού ο σχηματισμός είναι εγκυρότατος. Είναι μια νέα λέξη που συνυπάρχει με την παλιότερη και με τον καιρό θα την αντικαταστήσει.

Εάν το δούμε από τεχνική σκοπιά, δεν πρόκειται για παραφθορά της πενθήμερης αλλά για επανασύσταση, για εκ νέου σχηματισμό, κι αυτός είναι ο "σωστός" τρόπος με τον οποίο φτιάχνει λέξεις η γλώσσα.

 

[Μάρω]

Νομίζω πως το "άσχημο" στην πενταήμερη είναι η χασμωδία που δημιουργείται, πράγμα το οποίο αποφεύγεται με την πενθήμερη.
Παρόλ' αυτά η χασμωδία υφίσταται σε όλη την αριθμητική γκάμα.

μονο-ήμερη
δι-ήμερη
τρι-ήμερη
τετρα-ήμερη
εξα-ήμερη
επτα-ήμερη
οκτα-ήμερη
εννια-ήμερη, αλλά εννιά(η)μερα, που γίνονται εννιάμερα

Ας μην ξεχνάμε πως η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός και αποδέχεται, απαλείφει ή δημιουργεί * ό,τι της είναι πιο χρηστικό.

* Έχω ακούσει από εφηβάκια τη λέξη πανβλακας, αλλά και πανύβλακας.