Μποτιλιάρισμα: σημασία, ετυμολογία

[Φαροφύλακας]

Διάβασα "Το Χρυσό Δρεπάνι" με τον Αστερίξ και βλέπω σε ένα καρέ τον Οβελίξ να αναφέρεται στο μποτιλιάρισμα με την λέξη "αμφοραρίσματα", και με την επεξήγηση στο κάτω μέρος της σελίδας:

Οι αμφορείς ήταν οι μποτίλιες της εποχής​

Και ξαφνικά έχω την μεγάλη απορία, πώς είναι στο πρωτότυπο το λογοπαίγνιο και πώς μας ταίριαξε τόσο πετυχημένα στα Ελληνικά.

Μποτιλιάρισμα, βέβαια, σημαίνει:
1 συσκευασία υγρού σε μπουκάλι (μποτίλια)
2 κυκλοφοριακή συμφόρηση και αναφέρεται σε πυκνή κίνηση οχημάτων στον δρόμο, τόσο που τα οχήματα πηγαίνουν πολύ αργά ή και είναι τελείως σταματημένα.

Όπου η δεύτερη σημασία είναι με διαφορά και η πιο διαδεδομένη.

Κοιτάζω, λοιπόν, στο λεξικό της κοινής νεοελληνικής που υπάρχει στον Ιστό και βλέπω πως η λέξη είναι μεταφραστικό δάνειο από το γαλλικό embouteillage κι έτσι εξηγείται η απορία μου. Καί εμείς καί οι Γάλλοι λέμε μποτιλιάρισμα (embouteillage) και δίχως να μπω στον κόπο να βρω το γαλλικό πρωτότυπο του Αστερίξ, προφανώς κι εκεί μιλάνε για αμφοράρισμα με μια αντίστοιχη γαλλική λέξη.

Από εκεί και πέρα ενδιαφέρον έχει να διαφωτιστεί το γιατί οι Γάλλοι επέλεξαν αυτήν την λέξη για να περιγράψουν το φαινόμενο της κυκλοφοριακής συμφόρησης καθώς αυτή η επιλογή δεν είναι και τόσο αυτονόητη ή προφανής κι ίσως κάποιος γαλλομαθής μπορεί να βρει μια απάντηση σε κάποιο γαλλικό ετυμολογικό λεξικό.

 

[Βου Παπ]

Μου το είχε εξηγήσει ο πατέρας μου, με την τεράστια υπομονή του, εκείνη την περίοδο που όλα τα παιδάκια κάνουν άπειρες ερωτήσεις!
Το μποτιλιαρισμα συνήθως δημιουργείται όταν για κάποιο λόγο στενεύει ο δρόμος, ή, καλύτερα, η πορεία των αυτοκινήτων, είτε από ατύχημα, είτε επειδή μια έξοδος (που είναι από μόνη της πιο στενή από τον κύριο δρόμο) έχει μεγάλη ζήτηση κάποια στιγμή, είτε επειδή υπάρχει φανάρι που επιτρέπει πιο αργό ρυθμό διέλευσης από αυτόν με τον οποίο φτάνουν τα αυτοκίνητα.
Είναι λοιπόν, σαν το υγρό (κίνηση αυτοκινητων) να φτάνει στο στόμιο του μπουκαλιού (σημείο περιορισμένη διέλευσης).

 

[Αντέρωτας]

Καλα, μολις ειδα τον τιτλο του νηματος, σκεφτηκα αμεσως το λογοπαιγνιο απο το συγκεκριμενο τευχος του Αστεριξ )

Παντως Βου αυτη την εξηγηση ειχα φανταστει κι εγω, αλλα δεν ηξερα αν ειναι η σωστη

 

[Φαροφύλακας]

Τώρα που το σκέφτομαι, μάλλον υπάρχει συσχετισμός με τον αγγλικό όρο bottleneck, ο οποίος έχει βέβαια ευρύτερη σημασία και περιγράφει συστήματα. Δεν το έχω ακούσει ποτέ σε σχέση με την οδική κυκλοφορία και γι' αυτό δεν έκανα την σύνδεση πιο πριν.

 

[Αντέρωτας]

Είναι λοιπόν, σαν το υγρό (κίνηση αυτοκινητων) να φτάνει στο στόμιο του μπουκαλιού (σημείο περιορισμένη διέλευσης).

Τώρα που το σκέφτομαι, μάλλον υπάρχει συσχετισμός με τον αγγλικό όρο bottleneck

Νομιζω η εικονα που δινει η γαλλικη λεξη δινει την αντιθετη κινηση απο αυτο που περιγραφετε. Embouteillage θα πει "εμφιαλωση". Δεν εχει να κανει δηλ. με το λαιμο του μπουκαλιου οταν βγαινει το υγρο, αλλα με την αντιθετη κινηση, οταν δηλ. το υγρο μπαινει στο μπουκαλι. Το "μποτιλιαρισμα" λοιπον προκαλειται απο το στομιο του χωνιού, που το κανει να αδειαζει αργα αργα.

 

[Φαροφύλακας]

Δες όμως στο άρθρο της αγγλικής βικιπαίδειας για το bottleneck, στην παράγραφο traffic όπου το φαινομενο bottleneck συνδέεται με το traffic jam το οποίο σε Γαλλικά και Ελληνικά είναι μποτιλιάρισμα/embouteillage.

Το κείμενο από κάτω γράφει:

"Τα έργα στην δεξιά πλευρά του δρόμου αναγκάζουν όλη την κυκλοφορία να περνάει από μία λωρίδα, πράγμα που δημιουργεί bottleneck και μποτιλιάρισμα."​

Και πράγματι, τα αυτοκίνητα που συνοστίζονται πριν την στένωση μοιάζει σαν να είναι... μποτιλιαρισμένα, όχι;

 

[Αντέρωτας]

Μα ναι, εγω λεω για την εικονα που παρομοιαζεται απο τη Γαλλικη λεξη. Embouteillage θα πει "εμφιαλωση".

Προφανως το Αγγλικο bottleneck σχηματιζει εικονα κινησης έξω απο το μπουκαλι.

 

[Μπου Ραντλι]

Να συμπληρώσω κι εγώ μερικά στοιχεία:η γαλλική λέξη bouteille(=φιάλη,μπουκάλι),προέρχεται από τη λατινική buttis(=βαρέλι).Άρα ίσως το νόημα της λέξης να περικλείει οτιδήποτε βρίσκεται εγκλωβισμένο και δεν μπορεί να ξεφύγει,είτε σε στενό(μποτίλια),είτε σε πλατύ(βαρέλι)χώρο και μεταφορικά στον δρόμο.Το σημαντικότερο πρόβλημα σ'ένα μποτιλιάρισμα είναι η αδυναμία διαφυγής.