Ναζίμ Χικμέτ

[Σόφκι]

Ο Ναζίμ Χικμέτ (Nazım Hikmet, Θεσσαλονίκη 15 Ιανουαρίου 1902 - Μόσχα 2 Ιουνίου 1963) ήταν Τούρκος ποιητής και δραματουργός, τα έργα του οποίου μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τουρκίας. Πέθανε στην Μόσχα από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 61 ετών.

Αν και τα πρώτα του ποιήματα γράφτηκαν με συλλαβικό μέτρο, ο Χικμέτ σταδιακά απομακρύνθηκε από τα πλαίσια του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας και άρχισε να αναζητεί νέα μορφή για τα ποιήματά του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων διαμονής του στη Σοβιετική Ένωση (1922-1925), η αναζήτηση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της. Προτίμησε τον ελεύθερο στίχο, ο οποίος ταίριαζε και με την πλούσια φωνολογία της τουρκικής γλώσσας. Επηρεάστηκε κυρίως από το Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Πολλά από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από το γνωστό Τούρκο συνθέτη Ζουλφού Λιβανελί, ενώ αρκετά μελοποιήθηκαν και από το συνθέτη Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο. Με υπουργικό διάταγμα ο ποιητής ανέκτησε, μετά θάνατον, την τουρκική υπηκοότητα που του αφαιρέθηκε το 1951 εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων

Ποιήματα του Ναζίμ έχουν αποδοθεί στα ελληνικά από τον δικό μας μεγάλο Γιάννη Ρίτσο.


Παραθέτω κάποιους στίχους από αυτούς που έχουν μελοποιηθεί από τους δικούς μας συνθέτες. Συγχωρέστε με αν τα ποιήματα αυτά έχουν αλλάξει κάπως μορφή για να ευνοούν την μελοποίηση γιατι καλώς ή κακώς τον ποιητή των γνώρισα μέσα από το έργο του Λοίζου και του Μικρούτσικου.

(Λίγα γαρούφαλα)

Λίγα γαρούφαλα απομένουνε στις γλάστρες
Στον κάμπο θα 'χουν κιόλας οργώσει τη γης
Ρίχνουν το σπόρο
Έχουν μαζέψει τις ελιές
Όλα ετοιμάζονται για το χειμώνα

Κι εγώ γεμάτος απ' την απουσία σου
Φορτωμένος με την ανυπομονησία των μεγάλων ταξιδιών
Περιμένω σαν αγκυροβολημένο φορτηγό
μέσα στην Προύσα

(Μικρόκοσμος)

Και να, τι θέλω τώρα να σας πω
Μες στις Ινδίες,μέσα στην πόλη της Καλκούτας,
φράξαν το δρόμο σ' έναν άνθρωπο.
Αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο 'κει που εβάδιζε.
Να το λοιπόν γιατί δεν καταδέχουμαι
να υψώσω το κεφάλι στ' αστροφώτιστα διαστήματα.
Θα πείτε, τ' άστρα είναι μακριά
κι η γη μας τόση δα μικρή.

Ε, το λοιπόν, ό,τι και να είναι τ' άστρα,
εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω.
Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό,
πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο,
είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει,
είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε.

(Η πιο όμορφη θάλασσα)


Θα γελάσεις απ' τα βάθη των χρυσών σου ματιών
Είμαστε μες στο δικό μας κόσμο

Η πιο όμορφη θάλασσα
είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει
Τα πιο όμορφα παιδιά δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα
Τις πιο όμορφες μέρες μας
δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα

Κι αυτό που θέλω να σου πω
το πιο όμορφο απ' όλα,
δε στο 'χω πει ακόμα.​

 

[Χρυσηίδα]

Πανέμορφα

 

[Σόφκι]

Χρυς μου με εχει εντυπωσιάσει και εμένα ιδιαίτερα η ευαισθησία και η απλότητα μέσα στα ποιήματα του....


(Μονάκριβη μου)

Μονάκριβή μου ἐσὺ στὸν κόσμο
μοῦ λὲς στὸ τελευταῖο σου γράμμα:
«πάει νὰ σπάσει τὸ κεφάλι μου, σβήνει ἡ καρδιά μου,
Ἂν σὲ κρεμάσουν, ἂν σὲ χάσω θὰ πεθάνω».

Θὰ ζήσεις, καλή μου, θὰ ζήσεις,
Ἡ ἀνάμνησή μου σὰν μαῦρος καπνὸς
θὰ διαλυθεῖ στὸν ἄνεμο.
Θὰ ζήσεις, ἀδελφή με τὰ κόκκινα μαλλιὰ τῆς καρδιᾶς μου
Οἱ πεθαμένοι δὲν ἀπασχολοῦν πιότερο ἀπό ῾να χρόνο
τοὺς ἀνθρώπους τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα.

Ὁ θάνατος
Ἕνας νεκρὸς ποὺ τραμπαλίζεται στὴν ἄκρη τοῦ σκοινιοῦ
σὲ τοῦτον ῾δῶ τὸ θάνατο δὲν ἀντέχει ἡ καρδιά μου.
Μὰ νά ῾σαι σίγουρη, πολυαγαπημένη μου,
ἂν τὸ μαῦρο καὶ μαλλιαρὸ χέρι ἑνὸς φουκαρᾶ ἀτσίγγανου
περάσει στὸ λαιμό μου τὴ θηλειὰ
ἄδικα θὰ κοιτᾶνε μὲς στὰ γαλάζια μάτια τοῦ Ναζὶμ νὰ δοῦν τὸ φόβο.
Στὸ σούρπωμα τοῦ στερνοῦ μου πρωινοῦ
θὰ δῶ τοὺς φίλους μου καὶ σένα.
Καὶ δὲ θὰ πάρω μαζί μου κάτου ἀπὸ τὸ χῶμα
παρὰ μόνο τὴν πίκρα ἑνὸς ἀτέλειωτου τραγουδιοῦ.

Γυναίκα μου
Μέλισσά μου μὲ τὴ χρυσὴ καρδιὰ
Μέλισσά μου μὲ τὰ μάτια πιὸ γλυκὰ ἀπ᾿ τὸ μέλι
Τί κάθησα καὶ σοῦ ῾γραψα πὼς ζήτησαν τὸ θάνατό μου.

Ἡ δίκη μόλις ἄρχισε
Δὲν κόβουν δὰ καὶ στὰ καλὰ καθούμενα ἔτσι τὸ κεφάλι
ὅπως ἕνα γογγύλι.
Ἔλα, ἔλα, μή μου σκᾶς
Αὐτὰ εἶναι μακρινὰ ἐνδεχόμενα.
Ἂν ἔχεις τίποτα λεφτὰ
Ἀγόρασέ μου ἕνα μάλλινο σώβρακο
Μοῦ μένει ἀκόμα κείνη ἡ ἰσχιαλγία στὸ πόδι

Καὶ μὴν ξεχνᾶς πὼς ἡ γυναίκα ἑνὸς φυλακισμένου
Δὲν πρέπει νά ῾χει μαῦρες ἔγνοιες.

 

[Ρεγινόρα]

20 Σεπτέμβρη 1945

Αυτό τ'απόβραδο
αυτή τη φθινοπωρινή νύχτα
ξεχειλώ με τις λέξεις σου.
Λέξεις
σαν το χρόνο, αιώνιες σαν την ύλη,
γυμνές σαν το μάτι,
βαριές σαν το χέρι
και ολόλαμπρες σαν τ'άστρα.
Οι λέξεις σου ήρθαν σε μένα,
λέξεις από την καρδιά, τη σκέψη και τη σάρκα σου.
Οι λέξεις σου σ'έφεραν κοντά μου,
αυτές η μάνα,
αυτές η γυναίκα,
αυτές ο σύντροφός μου...
Ήταν θλιμμένες, πικρές, χαρούμενες, ηρωικές, γεμάτες ελπίδα,
ήταν άνθρωποι οι λέξεις σου...

 

[Πολυξενη]

Έχω μόνο μια συλλογή με ποιήματα του και ένα από τα πιο συγκινητικά μυθιστορήματα που διάβασα μέχρι τώρα "το αίμα δε μιλάει" που έχει γίνει πια καλός φίλος,το ανοίγω ξανά και ξανά ψάχνοντας τα υπογραμμισμένα σημεία. Πάνω πάνω στη λίστα των επόμενων αγορών μου είναι και το "ερωτευμένο σύννεφο" μια διασκευή παραμυθιών που μαζεψε ένα τούρκος λαογράφος.

 

[Ωρείθυια Χάμιλτον]

Το "ερωτευμένο σύννεφο" είναι ένα από τα αγαπημέναμου παραμύθια και όπως όλα τα καλά παραμύθια είναι πολύ περισσότερα!!!Δεν είναι τυχαίο ότι σε τόσους Έλληνες αρέσει ο Χικμέτ τόσο πολύ, Σόφκι μπράβο σου για το νήμα, πραγματικά, για να θυμόμαστε πως ιστορία και τέχνη προχωράνε χέρι χέρι και δέουν τους λαούς αντί να τους απομακρύνουν όπως θέλουν κάποιοι σήμερα.

 

[Αμοντιλιάδο]

Μου αρέσει κι εμένα πολύ ο Χικμέτ. Υπάρχει κάποια καλή συλλογή του στα ελληνικά; Βρίσκω τις μεταφράσεις του Ρίτσου εξαιρετικές.

[τη ζωή] Πρέπει νὰ τηνε πάρεις σοβαρὰ
Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ
Ποὺ θὰ φυτέυεις, σὰ νὰ ποῦμε,
ἐλιὲς ἀκόμα στὰ ἑβδομῆντα σου
Ὄχι καθόλου γιὰ νὰ μείνουν στὰ παιδιά σου
Μὰ ἔτσι γιατὶ τὸ θάνατο δὲ θὰ τόνε πιστεύεις
Ὅσο κι ἂν τὸν φοβᾶσαι
Μὰ ἔτσι γιατί ἡ ζωὴ θὲ νὰ βαραίνει
πιότερο στὴ ζυγαριά.

 

[Λορένα]

πολυ ωραιο αυτο με τις ελιες

Φυτευω και εγω δεντρα, και τα ονειρευομαι να μεγαλωνουν (και ποσο θα ειμαι τοτε που θα μεγαλωσουν )) ), αλλα.. ελιες στα 70; Αυτο και αν ειναι να ονειρευεσαι οτι εχεις ακομη μελλον ;)

 

[Κάσσι]

Είναι από τους αγαπημένους μου ποιητές ο Χικμέτ. Και όντως οι μεταφράσεις του Ρίτσου είναι εξαιρετικές.

 

[Ιωάννα Μος]

Είναι ένας πολύ μεγάλος ποιητής και θα 'πρεπε να υπάρχει στη λέσχη ένα νήμα γι' αυτόν. Καιρό είχα ν΄ ανοίξω το βιβλίο με τα ποιήματά του. Τα ξαναδιάβασα απ' τις αναρτήσεις σας και χαμογέλασα ένιωσα σα να συναντώ παλιούς γνωστούς. Αγαπημένο μου, το "μονάκριβή μου". Γενικά ο τρόπος που ο Ναζίμ Χικμέτ απευθύνεται στην αγαπημένη του μου φέρνει δάκρυα στα μάτια.
Μπράβο για το νήμα Σόφκι!

 

[Στράτης]

Είναι ένας πολύ μεγάλος ποιητής και θα 'πρεπε να υπάρχει στη λέσχη ένα νήμα γι' αυτόν. Καιρό είχα ν΄ ανοίξω το βιβλίο με τα ποιήματά του. Τα ξαναδιάβασα απ' τις αναρτήσεις σας και χαμογέλασα ένιωσα σα να συναντώ παλιούς γνωστούς. Αγαπημένο μου, το "μονάκριβή μου". Γενικά ο τρόπος που ο Ναζίμ Χικμέτ απευθύνεται στην αγαπημένη του μου φέρνει δάκρυα στα μάτια.
Μπράβο για το νήμα Σόφκι!

Πού το βρήκατε το νήμα, καλά δεν ήταν μέχρι τώρα στην ησυχία του;
Προσωπικά δεν θέλω ν' ακούω ούτε τ' όνομα, χρόνια τώρα.
(παλιό τραύμα, από μια εργασία μιας δασκάλας που μου είχε ζαλίσει τον έρωτα: διάβασε κι αυτό, άκου κι αυτό, μα δες κι αυτό, δεν είναι υπέροχα όλα; Μα άνοιξε και κανένα βιβλίο! / και μέσα σ' όλα με έβαζε να ζωγραφίζω κάτι δελφίνια και ψιψιψίνια).

Σημ. Γεια σου ρε Χικμέτ με τα ωραία σου. Εγώ ο μαύρος τι έφταιγα;

 

[Ιωάννα Μος]

Να ζητήσετε το λόγο από το όμορφο νιάτο μας, την Κάσσι. Εγώ είδα φως και μπήκα.
Πάντως αν πρόκειται για παιδικό τραύμα και δη σχολικό, σας νιώθω. Λέω να κάνουμε ένα νήμα και να διασύρουμε τις παλιές μας δασκάλες/καθηγήτριες λογοτεχνίας!
Υ.Γ.: Δελφίνια και ψιψίνια;;;:χμχμ:

 

[Ακτίς]

Μα καλά, υπήρχε νήμα για τον Χικμέτ και δεν το είχα ανακαλύψει;;;
Πριν 6 μήνες διάβασα το "Το αίμα δεν μιλάει" κι ακόμα το σκέφτομαι. Αμέσως μετά διάβασα και το "Ερωτευμένο σύννεφο" και θέλω οπωσδήποτε να διαβάσω και ποιήματα του. Υπέροχος!

 

[Παράδοξη]

Ένα που έχει μελοποιηθεί κιόλας από το Θάνο Μικρούτσικο:

Αυτό είναι

Είμαι μέσα στο φως που προχωρεί
Tα μάτια μου είναι πλημμυρισμένα από πόθους
Ειν’ ωραίος ο κόσμος
Ειν’ ωραίος ο κόσμος

Τα μάτια μου δεν κουράζονται να βλέπουνε τα δέντρα
Τα δέντρα τα τόσο γεμάτα από ελπίδα
Τα δέντρα τα τόσο πράσινα

Ένα μονοπάτι ηλιόλουστο τραβάει μέσα απ’ τις μουριές
είμαι στο παράθυρο του νοσοκομείου
Δε νιώθω τη μυρωδιά των γιατρικών
Κάπου πρέπει ν’ ανθίζουν τα γαρούφαλα
Δε νιώθω τη μυρωδιά των γιατρικών

Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος
Το να μην παραδίνεσαι, αυτό είναι!

 

[Μακρυγιάννης]

Για τη ζωή

Καταρχάς να ζητήσω συγγνώμη από το Στράτη που θα τον συγχύσω πάλι μέρες που ΄ναι, αλλά και εγώ όμορφο νιάτο είμαι και δεν μπορώ να μην γράψω κάτι για το Χικμέτ. Δεν θα μπορώ να κοιμηθώ. Μακάρι να περνά κανείς, να δει φως και να μπει. [ Άκου "να ζωγραφίζει ψιψιψίνια"! Μου θύμισε τη φιλόλογο μου με το "αυγουλί" χρώμα στα μαλλιά και τη μανία που είχε με το Σολωμό. Ακόμη θυμάμαι το στίχο με το "σκουληκάκι" και το ύφος που το διάβαζε. Διατριβή έχω κάνει στο "σκουληκάκι", εγώ. Εγώ και ο Τζάκ Νόρις ξέρουμε γιατί βρισκότανε σε γλυκειά ώρα το σκουληκάκι.]
Ας είναι. Γράφω ένα από τα αγαπημένα μου ποιήματα του μεγάλου Χικμέτ (μελοποιημένο κι αυτό, μετ. Γ. Ρίτσος):

Για τη ζωή

Η ζωή δεν είναι παίξε γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Όπως, να πούμε, κάνει ο σκίουρος
Δίχως απ’ όξω ή από πέρα να προσμένει τίποτα
Δε θα `χεις άλλο πάρεξ μοναχά να ζεις.

Η ζωή δεν είναι παίξε γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που έτσι, να πούμε, ακουμπισμένος σ’ έναν τοίχο
Με τα χέρια σου δεμένα
Ή μέσα στ’ αργαστήρι
Με λευκή μπλούζα και μεγάλα ματογυάλια
Θε να πεθάνεις, για να ζήσουνε οι άνθρωποι,
Οι άνθρωποι που ποτέ δε θα `χεις δει το πρόσωπό τους
Και θα πεθάνεις ξέροντας καλά
Πως τίποτα πιο ωραίο, τίποτα πιο αληθινό απ’ τη ζωή δεν είναι

Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που θα φυτεύεις, σαν να πούμε, ελιές ακόμα στα εβδομήντα σου
Όχι καθόλου για να μείνουν στα παιδιά σου
Μα έτσι, γιατί το θάνατο δε θα τονε πιστεύεις
Όσο κι αν φοβάσαι
Μα έτσι, γιατί η ζωή θε να βαραίνει πιότερο στη ζυγαριά

 

[Μακρυγιάννης]

Σαν τον Κερέμ

Ακόμη ένα ποίημα του Χικμέτ.


Τον έλεγαν Κερέμ κι αγάπησε πολύ
κι απ’ τον βαρύ σεβντά τον άρπαξε η φωτιά
και κάηκε ο Κερέμ π’ αγάπησε πολύ
κι έχει στάχτη γενεί μες στην Ανατολή.

Μου λεν πως θα καώ κι εγώ σαν τον Κερέμ
με τούτη τη φωνή που καίει την ψυχή.
Μολύβι ο καιρός κι ο άνεμος πικρός,
βάλτε όλοι σκοπό ν’ αλλάξει ο καιρός.

Φωνάζω κι ας καώ κι εγώ σαν τον Κερέμ:
Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ,
αν δεν καούμε εμείς ν’ ανάψει πυρκαγιά,
πώς θέλεις να γενεί να φύγει η σκοτεινιά.

Για να λάμψει η νύχτα πώς θέλεις να γενεί,
αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ.

------------------------
Άλλη εκδοχή σε μετάφραση Γ. Ρίτσου


Είναι βαρύς ο αγέρας σαν μολύβι
Φωνάζω, φωνάζω, φωνάζω
Ελάτε γρήγορα σας φωνάζω
Να λειώσουμε το μολύβι

Κάποιος μου λέει
Φωτιά θα πάρεις απ’ την ίδια σου φωνή
Θα γίνεις στάχτη
Στάχτη σαν τον Κερέμ
Που κάηκε απ’ τον έρωτά του

Και εγώ του λέω
Ας καώ, ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ
Αν δεν καώ εγώ
Αν δεν καείς εσύ
Αν δεν καούμε εμείς
Πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη

 

[Διατσέντα]

Το κοριτσάκι της Χιροσίμα
(από τον Γιάννη Ρίτσο)

Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας
Εδώ ή αλλού χτυπάω όλες τις πόρτες
Ω μην τρομάζετε καθόλου που ‘μαι αθώρητη
κανένας μια μικρή νεκρή δεν μπορεί να δει
Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα
στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε
κι είμαι παιδί τα εφτά δεν τα καλόκλεισα
μα τα νεκρά παιδιά δεν μεγαλώνουν.
Πήραν πρώτα φωτιά οι μακριές πλεξούδες μου
μου καήκανε τα χέρια και τα μάτια
Όλη όλη μια χουφτίτσα στάχτη απόμεινα
την πήρε ο άνεμος κι αυτή σ’ ένα ουρανό συννεφιασμένο

Ω μη θαρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα
Κανείς εμένα δεν μπορεί να με γλυκάνει
γιατί το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε
δεν μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει

Εγώ είμα που χτυπώ την πόρτα σας, ακούστε με
φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
έτσι που τα παιδάκια πια να μην σκοτώνονται
και να μπορούν να τρων τις καραμέλες.

[video=youtube_share;eYGrd7Ykxwk]http://youtu.be/eYGrd7Ykxwk[/video]