Παρηχήσεις

[Φαροφύλακας]

Γράφει στο ομιλητήριο ο Γλωσσολάγνος «[…] εξυπηρετητή της» και παρατηρεί αμέσως: «Ουφ... πολύ κακόηχο αυτό το /τιτίτισ/ στο "εξυπηρετητή της"!»

Πράγματι, ενδιαφέρον σχήμα. Θυμάμαι πως όταν μάθαινα Ολλανδικά μού έκαναν εντύπωση τα πολλά je που έχει αυτή η γλώσσα. Το je μπορεί να σημαίνει εσύ, κτητικό σου, να δηλώνει αυτοπάθεια στον δεύτερο ενικό κάποιου ρήματος και αποτελεί την βασική κατάληξη υποκοριστικών σε μια γλώσσα που κάνει σχεδόν κατάχρηση του υποκορισμού. Οπότε βάλθηκα να σκαρώσω ένα λογοπαίγνιο όπου να παρηχεί το je και πήγα χαρούμενος στον καθηγητή και του παρουσίασα: herinner je je je jeugd? κάπως στενοχωρημένος που το jeugd (νεότητα) δεν σχηματίζει υποκοριστικόjeugdje* με το οποίο θα σημείωνα άλλον ένα βαθμό στο σκορ. Ο καθηγητής το παρουσίασε στο επόμενο μάθημα στην τάξη προσθέτοντας στο τέλος το αυτονόητο niet meer:
Herinner je je je jeugd niet meer?
Δεν θυμάσαι πια τα νιάτα σου; Με την έννοια: ξέχασες αυτά που έκανες στα νιάτα σου;
Μάλιστα, χρόνια μετά, μία εξαδέλφη μου που πήγε στην ίδια σχολή μού ομολόγησε πως ο καθηγητής χρησιμοποίησε το παράδειγμα προσθέτοντας πως του το παρουσίασε ένας Έλληνας ονόματι Δημήτρης!!!

Όπως βλέπει κανείς υπάρχουν αυτά τα τρία je συν ένα συγκενικό jeu παρέα. Έκτοτε παρόμοιες παρηχήσεις μού φαίνονται περισσότερο σαν παιχνίδι παρά σαν κακός ήχος!

Σας καλώ λοιπόν να γλεντήσουμε και να συναγωνιστούμε με παρηχήσεις σε αυτό εδώ το νημάτιο και ξεκινώ με κάτι που μού ήρθε μόλις:
Ωραιότατα τα τάματά τους!
Κατάφερα τέσσερα "τα" στην σειρά και ένα πέμπτο παραδίπλα! ))

Σειρά σας!

 

[Γλωσσολάγνος]

Όπως βλέπει κανείς υπάρχουν αυτά τα τρία je συν ένα συγκενικό jeu παρέα. Έκτοτε παρόμοιες παρηχήσεις μού φαίνονται περισσότερο σαν παιχνίδι παρά σαν κακός ήχος!

Φύλαξ, πολύ ενδιαφέρουσα η προσπάθεια δημιουργίας παρηχήσεων με τις διάφορες μορφές του ολλανδικού je.
Μια κλασική περίπτωση παρήχησης του ταύ που θυμάμαι, βρίσκεται στον Οιδίποδα τύραννο του Σοφοκλή, όπου ο Οιδίποδας, εξοργισμένος με τον Τειρεσία, του φωνάζει "τυφλὸς τά τ' ὦτα, τόν τε νοῦν, τά τ' ὄμματ' εἶ", δηλαδή "είσαι τυφλός και στ' αφτιά, καί στον νου, καί στα μάτια". Η παρήχηση εδώ τονίζει και γλωσσικά ότι ο Οιδίποδας είναι εκτός εαυτού.

Συχνότατα οι παρηχήσεις χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία γλωσσοδετών. Σας δίνω τη διεύθυνση μίας πολύ ενδιαφέρουσας ιστοσελίδας με γλωσσοδέτες, παρηχήσεις, και άλλα γλωσσικά παιχνίδια σε πολλές γλώσσες. Ήταν από τις πρώτες ιστοσελίδες που είδα ποτέ (σε μία από τις πρώτες πλοηγήσεις μου στον καινούργιο ακόμη Δικτυακό Ωκεανό το 1996), και εύκολα καταλαβαίνετε ότι μπήκε αυτομάτως στα "Αγαπημένα" του πλοηγού μου!

Δεν έχει σχέση με το νημάτιο, αλλά θα το πω επειδή ανέφερα την παραπάνω ιστοσελίδα κι επειδή μου έχει κάνει φοβερή εντύπωση: στα Πολωνικά έχουν κατασκευάσει μία φράση που χρησιμοποιεί όλα τα (32) γράμματα του πολωνικού αλφαβήτου από μία μόνο φορά!!! Η φράση είναι η εξής:

Pójdźże, kiń tę chmurność w głąb flaszy.

και η πλάκα είναι ότι όχι απλώς έχει νόημα, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί στίχο ποιήματος, αφού σημαίνει: "Έλα ρίξε τη συννεφιά (=μελαγχολία) σου στον πάτο μιας μποτίλιας". Απίστευτο;

Σας καλώ λοιπόν να γλεντήσουμε και να συναγωνιστούμε με παρηχήσεις σε αυτό εδώ το νημάτιο και ξεκινώ με κάτι που μού ήρθε μόλις:
Ωραιότατα τα τάματά τους!
Κατάφερα τέσσερα "τα" στην σειρά και ένα πέμπτο παραδίπλα! ))

Σειρά σας!

Καλό! Και το οιδιπόδειο τ-τ-τραύλισμα που έγραψα προηγουμένως ταιριάζει πολύ με το δικό σου. Εγώ θα σας γράψω μία παρήχηση που είχα εφεύρει παλιά. Όχι κάποιου συμφώνου, αλλά φωνήεντος: του /ι/. Η φράση δεν στέκει από μόνη της, αλλά σε συγκείμενο θα μπορούσε θαυμάσια να υπάρχει:

Οι ιοί ή οι υιοί;

Επτά /ι/ στη σειρά, και μάλιστα με νόημα! Στενοχωριέμαι όμως που εκμεταλλεύτηκα μόνο τα ομόηχα η, ι, οι και το σπανιότατο υι, κι άφησα απ' έξω το υ και το ει... Τώρα που το σκέφτομαι όμως, θα μπορούσα να εντάξω τη φράση σε μία μεγαλύτερη πρόταση, και να μην αφήσω παραπονεμένο κανένα /ι/. Φανταστείτε λοιπόν το παρακάτω να το λέει ένας πατέρας δύο εξαιρετικά άτακτων αγοριών, ο οποίος τον τελευταίο καιρό αρρώστησε αρκετές φορές:

Τελευταία δεν ξέρω τί με ταλαιπωρεί πιο πολύ, οι ιοί ή οι υιοί, ειλικρινά...

Χε χε, το κατάφερα!!!

 

[Φαροφύλακας]

Παράτατα τα τάματα

Πολύ καλός, Γλωσσολάγνε! )

Χθεσινοβραδινοί καρποί:

Σε κάποιο σχόλιο πως τάχα κάτι ακούγεται έξω από το παράθυρο θα μπορούσε να απαντήσει κανείς πως:
Κατιτί τιτιβίζει! (ναι, όμως τί; )

Τέσσερα απανωτά /τι/

Πάμε σε κάτι καλύτερο, την οργισμένη απάντηση κάποιου υπαλλήλου της Πολεοδομίας:
Στο κάτω-κάτω κάτω κάτοψη δεν καταθέσατε!
κι αν θέλετε να το ενισχύσουμε λίγο ακόμη:
Στο κάτω-κάτω κάτω κάτοψη κατόπιν δεν καταθέσατε!

Τέσσερα /κάτο/ συνεχόμενα με ένα /κατό/ κι ένα /κατα/ γειτονικά! Η πρώτη εκδοχή βεβαίως στέκει καλύτερα νοηματικά!

Κι ας μού επιτραπεί να βελτιώσω την προσπάθεια τής αρχικής μου ανάρτησης με τα τάματα και να φτιάξω κάτι που ακούγεται σαν παροιμία!
Παράτατα τα τάματα
Και πιάσε τα τρεχάματα


Και πάλι τέσσερα συνεχόμενα /τα/ με ένα ακόμη παραδίπλα και πέραν αυτού ο πρώτος στίχος παρηχεί και το άλφα. Καλύτερο νοηματικό αποτέλεσμα από αυτό της πρώτης ανάρτησης. Θα πρέπει να το κοιτάμε κι αυτό λιγάκι!

 

[Χρυσηίδα]

Η παρήχηση εδώ τονίζει και γλωσσικά ότι ο Οιδίποδας είναι εκτός εαυτού.

Γενικότερα η παρήχηση χρησιμοποιείται στην ποίηση για συγκεκριμένα υφολογικά αποτελέσματα, όπως για να ενισχύσει το νόημα, να συνδέσει λέξεις που σχετίζονται μεταξύ τους, να αναδείξει την αίσθηση που αφήνει η προφορά των λέξεων.

Στο παρακάτω απόσπασμα, για παράδειγμα, η παρήχηση του του γ και του κ, που και τα δύο είναι λαρυγγικά, ενισχύει τον πόνο, το αγκομαχητό της μάνας. Ο θρήνος της δε ρέει, σκαλώνει, δεν έχει εκλογικευτεί, καίει.

Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου,
πουλάκι της φτωχιάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου,

Πώς κλείσαν τα ματάκια σου και δε θωρείς που κλαίω
και δε σαλεύεις, δε γρικάς τα που πικρά σου λέω;

Γιόκα μου, εσύ που γιάτρευες κάθε παράπονό μου
που μάντευες τι πέρναγε κάτου απ' το τσίνορό μου, ....

(από τον Επιτάφιο του Ρίτσου)

 

[Ωκεανίδα]

Αν μου επιτρέπεις μια μικρή παρατήρηση, Χρυσηίδα, μέσα στο απόσπασμα που αναφέρεις, η μοναδική περίπτωση που το γ είναι λαρυγγικό είναι στη λέξη γρικάς. Στις υπόλοιπες είναι ουρανικό. ;)

Σχετικά με το υφολογικό αποτέλεσμα που αναφέρεις, δεν έχω κάποιο επιχείρημα εναντίον της άποψης ότι η συχνότητα και τοποθέτηση των λαρυγγικών συμφώνων απαντά σε ένα συγκεκριμένο ηχητικό σκοπό. Πράγματι, στο δεύτερο δίστιχο ξεχωρίζει το λαρυγγικό στοιχείο, αλλά θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι στο δεύτερο στίχο το ρ παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο. Η αλήθεια είναι ότι ώρες ώρες αμφιβάλλω αν οι ποιητές είχαν πράγματι στο μυαλό τους όλα όσα τους αναθέτουν οι κριτικοί μέσα από τα σχόλιά τους...

 

[Χρυσηίδα]

Έχεις δίκιο για τα ουρανικά, τα οποία όμως δεν παύουν να είναι λαρυγγικά (αλλιώς υπερωικά), τα οποία όταν ακολουθούνται από πρόσθια φωνήεντα γίνονται ουρανικά. Απ' ότι θυμάμαι, σε όλα τα βιβλία που έχω διαβάσει λαρυγγικά και ουρανικά εξετάζονται μαζί, τα δεύτερα ως υποκατηγορία των πρώτων.
Όσο για το δεύτερο θέμα που ανοίγεις είναι πολύ μεγάλο, με χαρά να το ανοίξουμε σε δικό του χώρο. Για το συγκεκριμένο μόνο, να πω την άποψή μου, ότι το κομμάτι που παρέθεσα είναι πολύ "ψαγμένο", δουλεμένο ως την τελευταία λεπτομέρεια για να είναι αυθόρμητο.

 

[Αντέρωτας]

εγω παντως στο κομμάτι αυτό, θα μαύριζα το γι ολόκληρο για να φαίνεται διαφορετικά απο το γ σκέτο.

 

[Χρυσηίδα]

Ας το μαυρίσουμε λοιπόν.

 

[Ωκεανίδα]

Έχεις δίκιο για τα ουρανικά, τα οποία όμως δεν παύουν να είναι λαρυγγικά (αλλιώς υπερωικά), τα οποία όταν ακολουθούνται από πρόσθια φωνήεντα γίνονται ουρανικά. Απ' ότι θυμάμαι, σε όλα τα βιβλία που έχω διαβάσει λαρυγγικά και ουρανικά εξετάζονται μαζί, τα δεύτερα ως υποκατηγορία των πρώτων.

Χμ... Επειδή το ζήτημα παίρνει γλωσσολογικές διαστάσεις, απαντώ σε ανάλογο νημάτιο.

 

[Γαλή]

Είναι ανέκδοτο από τα αγαπημένα μου:

-Τι πίν' ;
-Τζημ Μπημ.
-Τζιν πίν';
-Δεν πίν' τζιν, Τζημ Μπημ πίν' !

Όσο πιο γρήγορα αναγνωστεί, τόσο καλύτερο το σισθητικό αποτέλεσμα!

 

[Ωκεανίδα]

Ερώτηση: Πώς κάνουν οι μέλισσες;

Φαντάζομαι ότι όλοι σκεφτήκατε ζζζζζ...

Τι γίνεται όμως σε μια γλώσσα που δεν έχει τον φθόγγο [z] και θέλει ο ποιητής να χρωματίσει με παρήχηση ένα στίχο που μιλάει για τα αναφερόμενα εντομάκια; Λογικά χρησιμοποιεί το πλησιέστερο. Αυτό έκανε ο Garcilaso de la Vega στον επόμενο στίχο:

"en el silencio sólo se escuchaba / el susurro de las abejas que sonaban"

Συμπέρασμα: Στα ισπανικά οι μέλισσες κάνουν ςςςςςς

 

[Γαλή]

Συμπέρασμα: Στα ισπανικά οι μέλισσες κάνουν ςςςςςς

Πάντως σε βιβλίο εκμάθησης ισπανικών, στο συννεφάκι ενός ήρωα που κοιμόταν έγραφε: "zzzzzzz". Άρα οι ισπανοί όταν κοιμούνται κάνουν:"θθθθθθ"!

 

[Ωκεανίδα]

Πολύ σωστή σε βρίσκω, Γαλή! Μπήκες στο πνεύμα ))

 

[Γαλή]

Τι να πω; Είναι τρελοί αυτοί οι ισπανοί! Παρά τους περιορισμούς τους σε φθόγγους,όμως, (ή ίσως εξαιτίας αυτού) έχουν μια πολύ εύηχη γλώσσα!

 

[Ωκεανίδα]

Παρά τους περιορισμούς τους σε φθόγγους...

Εμ... κι άμα σου πω ότι τα ισπανικά έχουν σχεδόν ίδιους φθόγγους με τα ελληνικά; Απλώς η φωνολογία τους διαφέρει αρκετά και παιδεύει τα καημένα τα ισπανάκια όταν προφέρουν τα ντ και δ σε συγκεκριμένες πειρπτώσεις, π. χ. Κι αντίστοιχα τα καημένα τα ελληνάκια

Αυτό με το ζ πάντως είναι απαράδεκτο. Άκου να μην έχουν ζ*...

*Εξαιρούνται οι αργεντινοί, και πιθανόν κι άλλοι νοτιοαμερικάνοι

 

[Φαροφύλακας]

Αγωνία αν ντυθήκαμε!

Πολύ καλό, Γαλή!

Άλλη παρήχηση, όμως σε ιδίωμα (Ανατολικής Ρωμυλίας). Απ' ότι θυμάμαι, υποτίθεται πως συζητούν εάν φορέθηκαν κάποιες στολές...

- Σένα σ’ έντ’σαν;
- Μ’ έντ’σαν!
- Τ’ς άλλ’ς τ’ς έντ’σαν;
- Και τ’ς άλλ’ς τ’ς έντ’σαν!


Ελπίζω να μπορέσατε να το παρακολουθήσετε!

 

[Γαλή]

Ευτυχώς που άφησαν μερικά φωνήεντα στη θέση τους!

 

[Αντέρωτας]

Μια φραση που λεγεται στις Κυκλαδες για πλακα:

Αντέτετέ τα τω γκοτώνε

Σας αφηνω να μαντεψετε τι σημαινει πριν το παρει το ποταμι!

 

[Γαλή]

Στις δικές μας Κυκλάδες;

 

[Γλωσσολάγνος]

Μια φραση που λεγεται στις Κυκλαδες για πλακα:
Αντέτετέ τα τω γκοτώνε
Σας αφηνω να μαντεψετε τι σημαινει πριν το παρει το ποταμι!

!!! Μήπως κάτι σαν «πηγαίνετε για τις κότες» ή «πηγαίνετε (να πάρετε) τα (αβγά) απ' τις κότες»; Διότι νομίζω ότι βλέπω/ακούω μέσα στη φράση το αντέτε «πηγαίνετε» και των κοτών, που εδώ προφέρεται /τογκοτόν/, όπως τον κάδο --> /τογκάδο/.