Πότε μπαίνει το τελικό -ν

[Δροσούλα]

Να συμπληρώσω στην παρατήρηση του Δρ Μωσέ ότι είδα την οριστική τοποθέτηση των φιλολόγων και για άλλες λέξεις:
Οριστική διατήρηση του -ν- στα: τον, στον, αυτόν, τον (εγκλιτικό), έναν, (όλα εννοείται προκειμένου για αρσενικό γένος), σαν
Δυνητική (ευφωνική) διατήρηση στα: τη(ν), στη(ν), αυτή(ν), δε(ν), μη(ν)
Προσωπικά έχω μια μικρή ένσταση ύστερα από αυτή την πρόταση, καθώς θα μπορούσε να περιληφθεί στην πρώτη κατηγορία το "δεν", για την αντιδιαστολή του με τον [σπανίζοντα στην καθομιλουμένη] αντιθετικό σύνδεσμο "δε".

 

[Αλίκη]

Αχ μου θυμισατε τα μαθηματα της γλωσσολογιας απο τη σχολη..
Η καθηγητρια μου υποστηριζε πως δεν υπαρχει λογος να μη χρησιμοποιειται το -ν κανονικα και παντα, και ελεγε πως ο κανονας γενικα ειναι ανοητος, που σε αλλα γραμματα μπαινει και σε αλλα δεν μπαινει. Εκεινη το χρησιμοποιουσε παντα και παντου, και μας ελεγε οτι αν θελουμε κι εμεις να το χρησιμοποιουμε δεν μπορει να μας πει κανενας τιποτα, ουτε οτι ειναι λαθος, γιατι ο καθενας μας εχει το γλωσσικο του ενστικτο που αντιδραει οταν ακουει ή βλεπει κατι λαθος.
Εγω προσωπικα δεν μπορω να το βαλω παντου γιατι ετσι το διδαχτηκα και μου εχει μεινει. Αλλα ειχα μια φιλη που δεν εβαζε ποτε -ν ουτε καν μπροστα απο λεξεις που ξεκινουν με φωνηεν. Αυτο κι αν ειναι παραξενο!

 

[Μούσα]

Καθηγητής πανεπιστημίου μας έλεγε πως παντού μπαίνει το -ν και δεν υπάρχει λέξη "δε". Πως αυτά είναι πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε αν θέλουμε να λεγόμαστε επιστήμονες φιλόλογοι. Ο θεός και η ψυχή του.

 

[Στράτης]

Λογοτεχνική ελευθερία και Φιλολογικά όρια

Ο γραπτός λόγος στη ζωή μας, στην καθημερινότητα, είναι σε δεύτερη μοίρα -τουλάχιστον αυτό πιστεύω. Από τα σχολικά χρόνια έως τα φοιτητικά, η πορεία του γραπτού λόγου είναι αρκετά θολή, ίσως και σε καθεστώς αναγκαστικής χρήσης. Τα κίνητρα για τη χρήση του -θεωρώ- ελάχιστα.
Προσωπική διαπίστωση, πολλά παραδείγματα. Φοιτητές με εξειδίκευση και τραγικό γραπτό λόγο, και ασφαλώς, ελάχιστη λογοτεχνική παίδευση. Δάσκαλοι, με αόριστες κατευθύνσεις στη μάθηση της γλώσσας και τους κανόνες της, που τις περισσότερες φορές δεν ευθύνονται γι' αυτό. Έντυπα ενημέρωσης και τηλεόραση με καθημερινά λάθη κι αυθαιρεσίες λόγου -εδώ θυμήθηκα την υπέροχη ταινία του Θ. Μαραγκού “Μάθε παιδί μου γράμματα” με τα χαμένα χρόνια εκπαίδευσης και η περίεργη μετάβαση της γλώσσας, μέσα από εξίσου περίεργα χρόνια.
Το άλμα στη δημοτική (η προσφορά ανθρώπων, όπως ο Νάσος Δετζώρτζης), οι κανόνες της, οι ξενικές λέξεις σε έκρηξη, οι απαράβατοι κανόνες στην ορθογραφία, η επικράτηση νέων κανόνων σε όλα αυτά και αν καθορίζονται από κάτι. Τελικά, υπάρχει σύγχυση για τα όρια και τους κανόνες του γραπτού λόγου μέχρι σήμερα;

Η καλή γνώση και η δουλειά με τα σωστά εργαλεία είναι το ιδανικό, όμως, πολλά είναι αόριστα.
Η καλύτερη απάντηση, πιστεύω, είναι η λογοτεχνία. Ο πλούτος και οι διαφοροποιήσεις της είναι ανεκτίμητα. Η νέα ελληνική με όλα τα υπέροχα στοιχεία της, βοηθούν στην δημιουργική σκέψη και κατανόηση της τέχνης του γραπτού λόγου. Ακόμα, τα ιδιώματα, οι νεολογισμοί, το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, είναι στοιχεία μοναδικά.
Από την άλλη πλευρά, έχουμε τα εργαλεία για να αποτυπωθεί το ταλέντο, και αυτά είναι τα φιλολογικά όρια. Ποια είναι όμως αυτά; Είναι σταθερά ή όχι;

Όλοι οι μεγάλοι εκφραστές του γραπτού λόγου, που έσπασαν τα όρια. Από Α. Εμπειρίκο με τον υπερρεαλισμό, να μαθαίνουμε ανεκτίμητες τάσεις επάνω στη γλώσσα, από Α. Παπαδιαμάντη, από Ν. Καζαντζάκη, μοναδικές τεχνικές, ντοπιολαλιά και δημιουργία λέξεων, αμέτρητα τα στοιχεία και από πολλούς άλλους άφταστους δημιουργούς.

Αφορμή για όλα αυτά ήταν κάτι απλό που προβληματίστηκα πρόσφατα. Ο κανόνας του τελικού -ν και η σύγχυση επάνω στο δεν ή δε.
Λογοτεχνικά υπάρχει ελευθερία, φιλολογικά δεν ξέρω εάν υπάρχει σταθερός κανόνας. Αυτός ο διαχωρισμός με έβαλε σε αδιέξοδο, ήθελα να προσδιορίσω καλύτερα αυτούς τους δύο κόσμους. Μόνο λογοτεχνική ελευθερία; Φιλολογικά όρια, σταθερά ή μεταβαλλόμενα;

Οι παρατηρήσεις σας θα με βοηθούσαν, επίσης, οι διορθώσεις σε όλα αυτά από τον επιστημονικό κόσμο της λέσχης, θα τις θεωρούσα πολύτιμη μάθηση.

Σημ. Εάν ο χώρος που επέλεξα να τοποθετήσω το θέμα δεν είναι ο σωστός διορθώστε με και σε αυτό. Σας ευχαριστώ.

 

[Ίζι]

Αφορμή για όλα αυτά ήταν κάτι απλό που προβληματίστηκα πρόσφατα. Ο κανόνας του τελικού -ν και η σύγχυση επάνω στο δεν ή δε.
Λογοτεχνικά υπάρχει ελευθερία, φιλολογικά δεν ξέρω εάν υπάρχει σταθερός κανόνας. Αυτός ο διαχωρισμός με έβαλε σε αδιέξοδο, ήθελα να προσδιορίσω καλύτερα αυτούς τους δύο κόσμους. Μόνο λογοτεχνική ελευθερία; Φιλολογικά όρια, σταθερά ή μεταβαλλόμενα;

Μεταβαλλόμενα, νομίζω, όπως και κάθε τι. Αν θυμάμαι καλά στις σχολικές γραμματικές είχε αλλάξει ο παλιός κανόνας για το τελικό -ν, ώστε να διατηρείται πάντα στο άρθρο "τον".
Κάτι που μπορεί να έχει ενδιαφέρον. Έχω δουλέψει χρόνια (και ακόμα δουλεύω) στη διόρθωση περιοδικών και εφημερίδων. Λοιπόν, τα πιο πολλά περιοδικά έχουν τους δικούς τους προσυμφωνημένους κανόνες για τέτοια ζητήματα που ακολουθούν όλοι οι διορθωτές, ώστε να υπάρχει ομοιογένεια. Π.χ γράφουμε πάντα "τον", "δεν", "μην", "σαν", παρότι αντί παρ' ότι, αφορά τον αντί αφορά στον, εταιρία αντί εταιρεία, καινούριο αντί καινούργιο κ.ο.κ.

 

[Αγκάθι]

Σχετικά με το τελικό "ν" στην αιτιατική του αρσενικού άρθρου (τον), και στο "δεν", μου έγινε παρατήρηση από καθηγητή σε εργασία μου ότι πρέπει να τα διατηρώ. Από τότε είμαι υπάκουη