Συνανἀγνωση "Τα Εις Εαυτόν" Μάρκος Αυρήλιος

[Ιαβερης]

Μετά τις καλοκαρινἐς διακοπές αρχίζει η καινούρια σεζόν συναναγνώσεων στη Λέσχη και σας καλωσορίζω στη πρώτη μας για το φθινὠπορο!

Επιλέξαμε με τον πατροπαράδοτο και δημοκρατικό- όπως παντα- τρόπο το βιβλίο που θα διαβάσουμε να είναι το ᾽᾽Τα Εις Εαυτόν ᾽᾽ του Ρωμαίου αυτοκράτορα και φιλοσόφου Μάρκου Αυρήλιου. Θα πούμε περισσότερα για το έργο στη συνέχεια, κατα τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της συνανάνγνωσης , όπου θα διαβάσουμε την εισαγωγή του βιβλίου και θα γνωρίσουμε καλύτερα τον συγγραφεα, την εποχή και το έργο του.

Τα μέλη που μέχρι στιγμής , σε άλλο νήμα, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν είναι:

@Έλλη Μ
@Νικόλας Δε Κιντ
@Πληθων
@Εστελλ
@Βασίλισσα

Εννοείται ότι θα χαρούμε εάν μπουν κι αλλα άτομα στη παρέα μας, έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να μείνει έστω ένας μέχρι το τέλος.


Ο διαχωρισμός των σελίδων θα είναι απλός καθώς η ίδια η δομή του έργου είναι τέτοια. Συγκεκριμένα, είναι χωρισμένο σε δώδεκα- σχετικά μικρά σε έκταση - βιβλία, και πιστεύω ότι ο στόχος των τριών ανά βδομάδα θα είναι εφικτός για όλους μας, αν έχετε όμως κάποια διαφωνία πείτε το μου. Να σημειώσω ότι έχω το βιβλίο από τις εκδόσεις Θύραθεν. Ο διαχωρισμός λοιπόν έχει ως εξής:

Δευτέρα 10 - Παρασκευή 14 Οκτωβρίου: Εισαγωγή, σελ.9-56
Σαββατοκύριακο: Σχολιασμός

Δευτέρα 17 - Παρασκευή 21 Οκτωβρίου: Βιβλία Α´, Β´ και Γ´
Σαββατοκύριακο: Σχολιασμός

Δευτέρα 24 - Παρασκευή 28 Οκτωβρίου: Βιβλία Δ´, Ε´ και ΣΤ´
Σαββατοκύριακο: Σχολιασμός

Δευτέρα 31 Οκτωβρίου - Παρασκευή 4 Νοεμβρίου: Βιβλία Ζ´, Η´και Θ´
Σαββατοκύριακο: Σχολιασμός

Δευτέρα 7 Νοεμβρίου - Παρασκευή 11 Νοεμβρίου: Βιβλία Ι´, ΙΑ´ και ΙΒ´
Σαββατοκύριακο: Σχολιασμός

Καλή μας ανάγνωση!

 

[Έλλη Μ]

Μπορουμε να προκαλεσουμε και μελη να συμμετασχουν;;

Spoiler

Προκαλέσω οχι προσκαλέσω.

@Ιαβερης, μην εισαι ταχα το νεο αιμα στα εναρκτηρια νηματα των συναναγνωσεων;;

 

[Χρυσόστομος]

Ο τίτλος μήπως θέλει διόρθωση;

 

[Ασάρα]

Προλαβαίνω να δηλώσω και εγώ συμμετοχή?

 

[Πεταλούδα]

(είναι εντάξει ο τίτλος;)

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

@Ασάρα, από μένα είναι Ναι!

 

[Ιαβερης]

@Ασάρα εννοείται ότι προλαβαίνεις. Βασικά το μαγαζί θα είναι ανοιχτό non - stop κι όποιος θέλει μπορεί να μπει ακόμα και κατά τη διάρκεια της συνανάγνωσης.

@Πεταλούδα ο Μάρκος Αυρήλιος κι εγώ σε ευχαριστούμε για την παρέμβασή σου, για λίγο ταράχτηκε ο στωικότητά μου με το λάθος που έκανα.

@Έλλη Μ Την επόμενη φορά δεν θα το παίξω γενναιόδωρος και ευγενικός και θα αφήσω κάποιον άλλον να αναλάβει τα νήματα. Είδες τι ρεζιλίκια γίνονται.

 

[Έλλη Μ]

Αγορι, εγω προσπαθησα

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

@Ιαβερης, μην την ακούς την @Έλλη Μ.
Θέλει να με ξεφορτωθεί!!

 

[Πληθων]

Ο Οκτώβριος θα είναι κάπως δύσκολος για μένα καθώς έχω αρκετές υποχρεώσεις.. Θα προσπαθήσω όμως να συμμετέχω έστω και ετεροχρονισμένα!

 

[Πράκτωρ ΔΔ]

Εάν μετράει και η αγγλική έκδοση από το gutenberg, τότε βάλε με και εμένα μέσα.
Πιστεύω ότι θα μπορέσω να το τελειώσω μέχρι τις 14.

 

[Έλλη Μ]

Τι εγινε, παιδάκια; Σας πλάκωσε ο Μαρκος Αυρήλιος;! (σφυρίζοντας...)

Εισαγωγή, σελ.9-56 (τι καταλαβα εγώ και τι συγκράτησα)

Όπως ήδη έγραψα και στο άλλο νήμα, ο Μαρκος Αυρήλιος, αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από το 161-180μΧ, προερχόταν από διακεκριμένη οικογένεια της Ρώμης και ως παιδί απολάμβανε μιας κλασικής, ανώτερης παιδείας και ήταν καλός γνωστης της λατινικής όσο και της αρχαιοελληνικης γραμματείας. Ο ίδιος δεν θεωρούσε τον εαυτό του φιλόσοφο παρα μάλλον μαθητή της.

Η εκταση της αυτοκρατορίας στα τέλη του 2ου μΧ αιώνα, χοντρικά, ηταν από τη Βρετανία (ή, Σκωτία, όπως αναφέρεται στη σελίδα 9) εως τη Σαχάρα. Δηλαδη, δεν ειμαι σιγουρη ότι εχω χαρτογραφήσει σωστά ολοκληρη την έκτασή της στο μυαλό μου, θα πρέπει να πάω να το τσεκάρω στον παγκοσμιο χαρτη. Ανάμεσα στα σύνορα που εκτείνονταν κατά μήκος του Ρήνου, του Δούναβη και του Ευφράτη, υπήρχε ένα ομοιογενές κράτος και οι κατακτημένες περιοχές ζουσαν ειρηνικά. Η λεγόμενη και Pax Romana των δυο πρώτων μχ αιώνων που εγκαινίασε Αυγουστος και τελείωσε με τον θανατο του Μαρκου Αυρηλιου, το 180μΧ, σε πολεμο με τους Γερμανους, κάπου στα βόρεια συνορα της αυτοκρατορίας.

Πιο συγκεκριμένα:
Pax Romana [1ος και 2ος μ.Χ αιωνες]
Ο οίκος του Αυγούστου
Οκταβιανός 27 π.Χ.-14 μ.Χ.
Τιβέριος 14 μ.Χ.-37 μ.Χ.
Καλιγούλας 37 μ.Χ.-41 μ.Χ.
Κλαύδιος 41 μ.Χ.-54 μ.Χ.
Νέρων 54 μ.Χ.-68 μ.Χ.
Ο οίκος των Φλαβίων
Βεσπασιανός 69 μ.Χ.-79 μ.Χ.
Τίτος 79 μ.Χ.-81μ.Χ.
Δομιτιανός 81 μ.Χ.-96 μ.Χ.
Νέρβας 96 μ.Χ.-98 μ.Χ.
Τραϊανός 98 μ.Χ.-117 μ.Χ.
Αδριανός 117 μ.Χ.-138μ.Χ.
Ο οίκος των θετών αυτοκρατόρων
Αντωνίνος 138 μ.Χ.-161μ.Χ.
Μάρκος Αυρήλιος 161 μ.Χ.-180 μ.Χ.

Παρολο που είναι γνωστη ως μια περιοδος ευημερίας, επιστημονικης ερευνας και πολιτιστικής άνθησης, πολεμοι γινονταν συχνά και παντού, από την Μεσοποταμία με τους Πάρθους εως την Αρμενια και τη Βρετανία, χωρίς ιδιαιτερες επιπτώσεις στις ζωες των εντός των συνόρων εθνών.

Οι διαλογισμοί του γράφτηκαν σε αυτην την τελευταια περιοδο της ζωής του, όσο βρισκόταν σε εκστρατείες (Μαρκομαννικοι πόλεμοι) για την ενισχυση των βορειων συνόρων, μιας και ειχαν παραιτηθει προ πολλού από την προσπάθεια κατάκτησης των γερμανικών φύλων. Ιστορικά, η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά των "διαλογισμών" (meditations όπως συνηθιζεται να αποδίδονται) ήταν τον 10ο αιώνα, όταν ο συλλέκτης χειρογράφων Επίσκοπος Καισαρείας Αρέθας αναφέρει την αντιγραφή της ελληνικής «τα εις εαυτόν ηθικά» του Μάρκου Αυρήλιου. Η πρώτη λατινική έντυπη έκδοση έγινε στη Ζυρίχη τη δεκαετία του 1550.

Ως ημερολογιακή καταγραφή ή συλλογή στοχασμων προφανώς δεν περιμένουμε ένα έργο με συνεκτική πλοκή και δομή ή να καλύπτεται από θεματική οργάνωση και για να προοικονομίσω (sic) κάπως, μιας και του εχω ριξει μια-δυο ματιές, υπάρχουν επαναλαμβανόμενα μοτιβα και θεματα.

Οι δικές μου παρατηρησεις, διαβάζοντας τις πρώτες σελίδες του βιβλίου είναι οι εξης:

• Η αντιφατική στάση του ΜΑ απέναντι στους χριστιανούς
• Ότι τα γερμανικά φυλα όχι μόνο αποστρεφονταν τη ζωη σε οργανωμενες πολεις και δεν αντεχαν και την κατασκευη δρόμων!!
• Καποιες εγγενεις αντίφασεις του Στωικισμού:

1. τα πάντα είναι ύλη –κάθε τι πραγματικό είναι και σωματικό,
2. η ανθρωπινη ψυχή είναι μέρους ή απόρροια ενός θειου πνευματος το οποιο διαπερνά τα πάντα
3. Θεός και Κόσμος συνενώνονται σε μία οντότητα
4. Ότι το όλον το διαπερνά μια αρχή (ενέργεια; )(εξις, φύσις, ή ψυχή) και είναι αυτή που πετυχαινει τη συγκόλληση μεταξύ των επι μερους. Αλλά και αυτή, καταλαβα εγώ, για τους στωικούς, είναι σωματική οντότητα.

Πόσο ακόμη μεχρι να εκραγει ο εγκέφαλος;! Ευτυχώς που σε αυτη τη δευτερη αναγνωση της εισαγωγής ακουγα κάτι και κάτι άλλο και κάλμαρα.
Αυτά. Τα δικά σας.

 

[Πράκτωρ ΔΔ]

Προσωπικά νόμιζα ότι μέχρι τις 14 έχει διάβασμα και το ΣΚ απαντάμε.
Σαν εργασία ένα πράμα.

Πάντως αυτά που έβγαλα ως συμπεράσματα από την αρχή μέχρι τούδε:
Ο αυτοκράτορας είχε επηρεαστεί ιδιαίτερα από την παιδική ηλικία του και από τους δασκάλους του.
Δεν αναφέρει ιδιαίτερα πολύ για το τι έγινε έπειτα από την ενηλικίωση του. Ίσως επειδή ήταν μεγάλο μέρος της κουλτούρας να σέβεσαι και να τιμάς τους άξιους προγόνους και δασκάλους.
Ενσωματώνει τον Στωικισμό στις παραδοσιακές Ρωμαϊκές αξίες, κάτι που πιστεύω κάνει και την εν λόγω φιλοσοφία τόσο αρεστή σε μέρος της ρωμαϊκής κοινωνίας.
Εγκράτεια και εκλογικευμένη ταπεινότητα, σκέψη και λογική πάνω από συναίσθημα, δύναμη του ατόμου, συνεισφορά στην κοινωνία, καλή οικογένεια και φιλοπατρία ήταν αυτά που ήδη υπήρχαν ως αξίες και ήθη της αρχαϊκής Ρώμης. Κάτι που επαναλαμβάνει ως μέρη της φιλοσοφίας του.
Εκεί που αλλάζει είναι στην θεολογία, το παραφυσικό και οι συστάσεις που βασίζονται εκεί.
Μέσα από τα γραφόμενα δίνει αίσθηση φαταλισμού, τουλάχιστον έτσι που το διαβάζω. Πολύ "άσε την Φύση να σε πάει όπου πρέπει", "όλοι πεθαίνουν και δεν έχει νόημα να κυνηγάς την φήμη γιατί θα ξεχαστείς σε μερικές γενιές" και "έτσι και αλλιώς είμαστε μέρος του Όλου και δεν πρέπει να έχεις αλαζονεία και να κυνηγάς τα προσωρινά πάθη" κ.ο.κ.
Έχει κοινά στοιχεία με την πρώιμη χριστιανική πίστη, ιδίως σε ταπεινότητα και εγκράτεια με την "φυσική/θεϊκή δικαιοσύνη που είναι αναπόφευκτη", αλλά διαφοροποιείται ότι εδώ το άτομο δεν πέφτει στην λούπα του "υποφέρω για τις αμαρτίες μου" και στο "βοήθα τον άλλον δίχως να ρωτάς γιατί".
Εδώ είναι που αλλάζει η άποψη και η ρότα από τις παραδοσιακές ρωμαϊκές αξίες, που η μεταθανάτια φήμη (δική σου και της φαμίλιας σου) ήταν πολύ σημαντικό να αποκτήσεις και να υπερασπιστείς.

Τέλος, πολύ επανάληψη και πολλά σημεία που αντιφάσκουν αρκετά. Αλλά από ότι είδα μέχρι τώρα, πολλοί αρχαίοι και προ-σύγχρονοι συγγραφείς πέφτουν σε αυτή την λούπα.
Από την μια ότι το πρωτότυπο συνήθως έχει χαθεί και βασιζόμαστε σε δεκάδες αντίγραφα και μεταφράσεις (αμφιβόλου ποιότητας κάποιες φορές) και ότι τα αρχαία κείμενα ήταν γραμμένα σε πολλαπλούς παπύρους, κάνει κατανοητή τέτοια κατάσταση.
Δεν μπορώ να πω ότι έχω εντυπωσιαστεί μέχρι τώρα, εφόσον τίποτα δεν προϊδεάζει το hype που έχει πέσει τα τελευταία χρόνια για το συγκεκριμένο βιβλίο (κυρίως από νεαρούς άντρες που νομίζουν ότι βρήκαν τον κρυμμένο-χαμένο θησαυρό με τα σοφά λόγια των αιώνων).
Μέχρι τώρα η ιδέα που με άφησε είναι ότι το βιβλίο πρέπει να ονομαστεί: Ρωμαϊκές Αξίες++ : Revised & extended edition, εάν το πάμε στο σύγχρονο χιουμοριστικό.
Ελπίζω να προσφέρει κάτι έξτρα στο υπόλοιπο.

Ότι τα γερμανικά φυλα όχι μόνο αποστρεφονταν τη ζωη σε οργανωμενες πολεις και δεν αντεχαν και την κατασκευη δρόμων!!

Τα περισσότερα γερμανικά φύλα ζούσαν σε φατρίες και δεν είχαν πόλεις, κάποια δε ήταν ημι-νομάδες, κάτι που έχει αποδειχτεί και αρχαιολογικά.
Επίσης τα γερμανικά δάση δεν είναι καλό μέρος για μεγάλους δρόμους (όπως είχαν στην Ρώμη και Μεσόγειο), χρησιμοποιούσαν κυρίως τα ποτάμια και την Β. Θάλασσα για μακρινά ταξίδια, εμπόριο και πόλεμο.
Έτσι εδώ έχει δίκιο.

 

[Έλλη Μ]

Προσωπικά νόμιζα ότι μέχρι τις 14 έχει διάβασμα και το ΣΚ απαντάμε.
Σαν εργασία ένα πράμα.

Σωστά νομιζες, αλλα ο σχολίασμος αφορά και τον χωρισμό του βιβλίου. Μαλλον το προχωρησες, υποθέτω.
Το ΣΚ 14-15/10 σχολιάζουμε το κομμάτι οπως το χώρισε ο @Ιαβερης στην αρχή του νήματος.

Δευτέρα 10 - Παρασκευή 14 Οκτωβρίου: Εισαγωγή, σελ.9-56

Δηλαδή, περιοριζομαστε σε αυτές τις σελιδες, προκειμένου να αποφευγουμε σπόιλερζ και να συντονιζόμαστε όλοι.

 

[Πράκτωρ ΔΔ]

Πιστεύω ότι πάλι χαθήκαμε.
Ναι, ξέρω τι γράφηκε και κατανοώ τι θέλει να γράψει στην αρχή.
Αυτό που δεν κατάλαβα ήταν ότι μπορούσες ανά πάσα στιγμή να γράψεις και δεν υπήρχε εμπάργκο για το ΣΚ.

Τέλος, δεν ξέρω τι εστί 9-56 σελίδα, εφόσον εγώ χρησιμοποιώ το gutenberg.org ebook.
Πήγα μόνο εισαγωγή, αλλά σίγουρα δεν ήταν 50φεύγα σελίδες, καμία 10αριά βαριά-βαριά και έτσι προχώρησα για να φτάσω στα πρώτα βιβλία.
Σπόιλερζ δεν νομίζω να έγραψα, εφόσον ήταν όλα γενικά σχόλια και η εισαγωγή στο δικό μου τουλάχιστον αναφέρει αρκετά για το βιβλίο.
Τέλος σπόιλερς σε γνωστό-κλασσικό βιβλίο 2Κ ετών είναι λίγο...περίεργο;

Τέλος πάντων, συνεχίζουμε και σιγά-σιγά θα ρεγουλάρουμε πιστεύω.

 

[Ιαβερης]

Καλά @Έλλη Μ είσαι μακράν το πιο μελετηρό κορίτσι της παρέας μας, έχω εντυπωσιαστεί.
Κατάφερα και διάβασα την εισαγωγή αλλά θα επανέλθω με σχόλια απόψε ή αύριο το αργότερο.
@Πράκτωρ ΔΔ εμένα προσωπικά το συγκεκριμένο βιβλίο μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση κυρίως λόγω του γεγονότος ότι είναι γραμμένο από έναν άνθρωπο που ήταν ο ισχυρότερος άνδρας στον καιρό του κι όμως ήταν τόσο συνειδητοποιήμενος ως προς τις πραγματικές αξίες της ζωής. Αμφιλεγόμενος βέβαια για μερικούς, κυρίως λόγω των διωγμών του κατά τους χριστιανούς, αλλά θα το συζητήσουμε μετά αυτό.

 

[Πράκτωρ ΔΔ]

Όντως, το πιο περίεργο στο συγκεκριμένο ήταν ποιος το έγραψε, ή τουλάχιστον ποιος αναφέρεται ότι το έγραψε.
Βέβαια δεν ξέρουμε το πόσο πραγματικά ζούσε αυτές τις αρχές, ή ήταν απλά ένα PR για την υστεροφημία του.
Κάτι που συνάδει με αρκετούς άλλους Ρωμαίους και είναι η απόλυτη ειρωνεία με αυτά που αναφέρει μέσα.

Πέρα τούτου, όπως ανέφερα οι μέχρι τώρα αναφορές στην φιλοσοφία του Στωικού συνάδουν πάρα πολύ με το "σωστός Ρωμαίος", κάτι που φαντάζομαι έπαιξε και πολύ ρόλο στο πόσο δεκτικοί ήταν οι Συγκλητικοί/Ιππείς πρόγονοι/συγγενείς/θετοί του πατεράδες-μέντορες να υιοθετήσουν τέτοιες αρχές.
Εάν αλλάξει ρώτα μετά στο βιβλίο δεν ξέρω.

 

[Έλλη Μ]

Πιστεύω ότι πάλι χαθήκαμε.

Εχεις δικιο, ξεχασα οτι διαβάζεις αλλη εκδοση. Οχι, προφανως και δεν εχεις κανει σπόιλερζ, ηταν μια γενικότερη οδηγία που γενικά ακολουθειται στις συναναγνωσεις της λεσχης, αφενός. Αφετερου, τα σχόλιά σου, μιας και δεν με παρεπεμψαν στην εισαγωγη της ελληνικης εκδοσης, νομιζα οτι αναφερονταν παρακάτω. Alles gut (υποθετω )

Καλά @Έλλη Μ είσαι μακράν το πιο μελετηρό κορίτσι της παρέας μας, έχω εντυπωσιαστεί.

Εχμ δεν θα συμφωνουσε μαζι σου η καθηγητρια των γαλλικών μιας και σημερα, που μου ζητησε να της κλινω ενα ρημα της πρότεινα να της το κλεισω καλυτερα πουθενα, μην το σκοτώσω το καημενάκι. Αναγνωριζει, τουλάστιχον, τον ζηλο και τον ενθουσιασμό μου και οτι απο παντου μου μπαινουν πληροφορίες (ετσι και σχολιάσεις, @ΚρίτωνΓ, σ' εφαγα!) αλλα δεν συγκρατώ με ευκολία.

Σε καθε περιπτωση, merci beaucoup για το κορίτσι.

 

[ΚρίτωνΓ]

@Έλλη Μ 🫢🫢🫢
(άτιμη, στο μυαλό μου είσαι!)

 

[Ιαβερης]

Ο Μάρκος Αυρήλιος είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση ηγέτη που ακόμα και σήμερα απασχολεί τους ιστορικούς καθώς δεν μπορούν να αποφανθούν απόλυτα εάν ήταν ή όχι ένας καλός και ευσυνείδητος αυτοκράτορας. Πολλές από τις επιλογές που έκανε κατα τη περίοδο της διακυβέρνησής του ήταν αντίθετες με τον τροπο που συνήθως σκέφτονταν και δρούσαν οι Ρωμαίοι εκείνη την εποχή.

Πηγές αναφέρουν πως όταν έμαθε ότι ο Αδριανός τον έχει υιοθετήσει και τον προορίζει για διάδοχό του, εκείνος είχε λυπηθεί πολύ αφενός επειδή θα έπρεπε να αποχωριστεί τη μητέρα του και κι αφετέρου γιατί ήξερε τη δύναμη της εξουσίας και σε τι αποτρόπαιες πράξεις έχει οδηγήσει όσους έχουν υπάρξει αυτοκράτορες . Μετά τον θάνατο του Αντωνίνου , όταν έγινε αυτοκράτορας , ο Μάρκος Αυρήλιος αποφάσισε να μοιραστεί την εξουσία με τον Λεύκιο Βέρο επειδή δεν ήθελε να βάψει τα χέρια του με αίμα και να αποφύγει το παράδειγμα του Νέρωνα που είχε εξοντώσει όλους τους πιθανούς διαδόχους του. Η περίοδος της διακυβέρνησης του ήταν δύσκολη γιατί είχε να αντιμετωπίσει δυο μεγάλες προκλήσεις- την επιδημία του Αντωνίνου η οποία εκτιμάται να κόστισε τις ζωές τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα σε 15 χρόνια , και τους συνεχείς πολέμους στα σύνορα με τος Πάρθους, τους Γερμανούς και τους Βρετανούς που ανέφερε και η @Έλλη Μ νωρίτερα. Δύο πράξεις του όμως απέναντι σε αυτές τις ακριβώς προκλήσεις τον κάνουν να διαφέρει από τους προηγούμενους αυτοκράτορες. Παρόλο που του ίδιου η υγεία δεν ήταν στα πάνω της, ο Μάρκος Αυρήλιος παρέμεινε στη Ρώμη όπου η πανδημία εξόντωνε τον πληθυσμό σε ημερήσια βάση , αντί να αναζητήσει κάποιο πιο ασφαλές μέρος για την κατάσταση του - βέβαια αυτό αργότερα του κόστιζε τη ζωή του όπως και αυτή του Λεύκιο Βέρου. Σε άλλο τομέα , αυτό της χρηματοδότησης των εκστρατειών του , ο Μάρκος Αυρήλιος πάλι ακολούθησε μια τακτική η οποία δεν ήταν συνηθισμένη για την εποχή του - αντί να υπερφορολογήσει τους πολίτες τις Ρώμης , εκείνος έβγαλε σε δημοπρασία χρυσαφικά και διάφορα αντικείμενα του παλατιού και τα χρήματα που κατάφερε να μαζέψει τελικά ήταν αρκετά για τους σκοπούς του. Η στάση του απέναντι στους πολιτικούς αντιπάλους του είναι επίσης αξιοσημείωτη. Συγκεκριμένα , ο Αβίδιος Κάσιος που ήταν ένας από τους πιο έμπιστους αξιωματούχους του αυτοκράτορα ,μετά από εσφαλμένη πληροφόρηση ότι ο Μάρκος Αυρήλιος έχει πεθάνει, αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας. Παρόλο που δεν μπορούσε να αποφύγει την τιμωρία του Κάσιου με αποκεφαλισμό , ο Μάρκος Αυρήλιος έδωσε χάρη σε όσους συνεργάστηκαν με τον αποστάτη. Αυτές είναι λοιπόν κάποιες μόνο από τις καλές ιδιαιτερότητες του αυτοκράτορα και φιλοσόφου, θα μπορούσαμε να πούμε βέβαια και για τις συνήθειες του στην καθημερινή του ζωή του που διέφεραν πολύ από τον ακόλαστο βίο που είχαν οι Ρωμαίοι της εποχής , ιδιαίτερα αυτοί στην εξουσία, όμως ο σκοπός δεν είναι να τον παρουσιάσουμε ως άγιο.

Όπως κάθε μεγάλη ιστορική προσωπικότητα έτσι ο Μάρκος Αυρήλιος παρουσιάζει κάποια μελανά σημεία στη βιογραφία του π.χ οι διωγμοι κατα των χριατιανων ή η επιλογή του Κομμοδου ως διάδοχο του. Στην πρώτη περίπτωση , των διωγμών, υπάρχει μια κάποια αντίφαση στις ιστορικές πηγές καθώς από τη μια υπάρχουν οι μαρτυρίες για μαζικές εξοντώσεις χριστιανών τοπικού χαρακτήρα ( Λυών ,177 μ.Χ), κι από την άλλη υπάρχει το διάταγμα του ίδιου του αυτοκράτορα που απαγορεύει οποιοδήποτε δίωξη κατα των ᾽᾽ άθεων᾽᾽ . Αν εξεταστεί στο πλαίσιο όμως της ιστορικής περιόδου, οι διωγμοί αυτοί ήταν πολύ λιγότεροι σε σχέση με άλλους που έχουν γίνει από άλλους αυτοκράτορες ( ένα καλό παράδειγμα είναι για άλλη μια φορά ο Νέρων) κι επίσης ήταν κατα κάποιο τρόπο δικαιολογημένοι γιατί όπως αναφέρει και η εισαγωγή , οι χριαστιανοι ήταν αρκετά προκλητικοί με τους πειθαρχικούς κανόνες τους που έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με αυτούς των ρωμαϊκού κράτους- η παρότρυνση για μη τεκνοποίηση, η άρνηση να πολεμήσουν , η μη καταβολή φόρων, η καταστροφολογία- και προκαλούσαν διχασμό στις μάζες. Γι᾽αυτό ίσως οι διωγμοί κατα των χριαστιανών, παρόλο που ήταν σε πολύ μικρότερη κλίμακα από άλλες περιόδους, να μην ήταν εντελώς παράλογη ενέργεια εάν αποσκοπούσε στην εσωτερική σταθεροτηττα.

Spoiler

Βέβαια και οι χριστιανοί δεν έμειναν πίσω αργότερα όταν έριχναν στη πυρά όσους είχαν απόψεις και πιστεύω αντίθετα με τα δόγματα τους , αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.